CỘI NGUỒN TRUYỀN THỪA
Tác Giả: Nguyệt Khê Thiền Sư
__________________________________________________ ______________________________________


8- GIA PHONG CỦA NĂM PHÁI THIỀN.

٭GIA PHONG LÂM TẾ TÔNG:

Truyện Lâm Tế trong Truyền Đăng Lục rằng:

Tăng hỏi: thế nào là câu thứ nhất?
Sư nói: Ấn khai tam yếu điểm son hẹp, chưa cho suy nghĩ chủ khách phân.
Hỏi : thế nào là câu thứ nhì?
Sư nói: Diệu giải chẳng cho vô vấn trước (chấp trước), phương tiện đâu phụ
(cô phụ) triệt lưu cơ.
Hỏi : thế nào là câu thứ ba?
Sư nói: Hãy xem trên đài hát múa rối, kéo dây đều do người bên trong.
Lại nói: Một cú ngữ phải đủ tam huyền môn, một huyền môn phải đủ tam
yếu, có quyền có thực, các ngươi làm sao lãnh hội!
Thủ Sơn Tĩnh Niệm thiền sư (đời thứ năm phái Lâm Tế) trong Cổ Tôn Túc
Ngữ Lục rằng: Ngộ được câu thứ nhất làm thầy của Tổ và Phật, ngộ được
câu thứ nhì làm thầy của người và trời, ngộ được câu thứ ba tự cứu chẳng xong!
Còn Từ Minh Sở Viên thiền sư (đời thứ bảy phái Lâm Tế) vì Tăng hỏi Tam
huyền tam yếu mà thuyết tụng rằng:

Đệ nhất huyền:
Tam thế chư Phật tính nói chi?
Dạy bảo trong mộng sanh khinh rẻ,
Ngồi không lại thành đọa đoạn kiến.
Đệ nhị huyền:
Lanh lợi nạp Tăng mắt chưa sáng,
Lửa đá điện chớp là chậm trể,
Nhướng mày nháy mắt càng cách xa.
Đệ tam huyền:
Vạn tượng sum la vũ trụ rộng,
Mây tan hang trống núi non lặng,
Nước chảy đất bằng đầy sông ngòi.
Đệ nhất yếu:
Thánh phàm nói chi diệu,
Suy nghĩ đường càng xa,
Mở mắt điên đảo nhiều.
Đệ nhị yếu:
Đánh kiểng gọi đỉnh núi,
Thần thông đến tự tại,
Đa văn kêu ngoài cửa.
Đệ tam yếu:
Ngồi nằm khiến người chê,
Bàn tay nắm thiên địa,
Chiếu soi đủ ngàn sai.

Về Tứ Liệu Giản, trong Lâm Tế Lục ghi rằng: Như kiến giải Thiền tông, tử
hoạt dĩ nhiên, người tham học cần nên chú ý, cũng như chủ khách gặp nhau
thì có ngôn luận qua lại, hoặc tùy vật hiện hình, hoặc toàn thể tác dụng, hoặc
nắm cơ tùy phương tiện mà vui giận, hoặc hiện bán thân, hoặc cỡi sư tử,
hoặc cỡi tượng vương. Như tiếng hét của người học chơn chánh là đưa ra cái
thau bằng keo, Thiện tri thức chẳng biết là cảnh, bèn dính mắc cảnh họ làm
dáng làm điệu, liền bị người học hét thêm tiếng nữa, Thiện tri thức chẳng
chịu buông xuống, ấy là bệnh tuyệt vọng chẳng thể trị, gọi là “khách nhìn
chủ”.
Hoặc là Thiện tri thức chẳng đưa ra vật gì, tùy chỗ hỏi của người học liền
đoạt, người học bị đoạt thà chết chẳng chịu buông, ấy gọi là “chủ nhìn
khách”.
Hoặc có người học tỏ một cái trong sạch ra trước mắt Thiện tri thức, Thiện
tri thức biết là cảnh, liền quăng vào hầm sâu, người học nói: “Tốt lắm Thiện
tri thức”. Thiện tri thức liền nói: “Ngốc thay chẳng biết tốt xấu”. Người học
liền lễ bái, đây gọi là “Chủ nhìn chủ”.

Hoặc có người học còng tay còng cổ ra trước mắt Thiện tri thức, Thiện tri
thức lại cho còng thêm một lớp, người học hoan hỉ, hai bên đều chẳng biết,
ấy gọi là “Khách nhìn khách”.
Các Đại đức! Sơn Tăng kể chuyện như thế đều là phân biệt ma quái để biết
rõ chánh tà vậy.
Lại nói:
“Có khi đoạt nhơn chẳng đoạt cảnh,
Có khi đoạt cảnh chẳng đoạt nhơn,
Có khi nhơn cảnh đều đoạt,
Có khi nhơn cảnh đều chẳng đoạt”.
Tăng hỏi: thế nào là đoạt nhơn chẳng đoạt cảnh?
Sư đáp: Mặt trời phát sinh lụa trải khắp, hài nhi tóc dài trắng như tơ.
Hỏi: thế nào là đoạt cảnh chẳng đoạt nhơn?
Sư đáp: Lệnh vua đã ban khắp thiên hạ, tướng quân biên thùy chẳng thấy
nghe.
Hỏi: thế nào là cảnh nhơn đều đoạt?
Sư đáp: Biên giới cách tuyệt tin tức, tự cô độc ở một nơi.
Hỏi: thế nào là nhơn cảnh đều chẳng đoạt?
Sư đáp: Vua lên ngôi bửu điện, lão ẩn dật ca ngợi.
Lại nói:
“Người học từ bốn phương đến, Sơn Tăng ở đây phân ra làm ba thứ căn cơ:
Như người trung hạ căn đến thì ta đoạt cảnh họ mà chẳng trừ pháp họ; như
người trung thượng căn đến thì ta cảnh pháp đều đoạt; như người thượng
thượng căn đến thì ta cảnh pháp, nhơn đều chẳng đoạt; như có kẻ kiến giải
xuất cách (siêu việt ba thứ căn cơ) đến thì Sơn Tăng ở đây bèn toàn thể tác
dụng, chẳng tùy căn cơ”.

Ngài Lâm Tế ứng cơ thường hay dùng hét, người ta gọi là “vào cửa liền
hét”. Bởi trong một tiếng hét sẵn đủ tam huyền tam yếu và tác dụng chủ
khách. Sư từng nói: “Có một tiếng hét như bửu kiếm Kim Cang Vương, có
khi một tiếng hét như Kim Mao sư tử cự địa (thế sắp chụp người), có khi
một tiếng hét như cây trúc dọ thám hình bóng trong đám cỏ, có khi một tiếng
hét chẳng cho là tác dụng một tiếng hét, các người làm sao lãnh hội!”
Lúc bấy giờ, môn đồ tham học trong hội cũng bắt chước Sư hét, Sư nói:
“Các ngươi cứ bắt chước Ta hét, nay Ta hỏi các ngươi: có một người từ bên
Đông ra, một người từ bên Tây ra, hai người cùng hét một lượt, ở đây phân
được chủ khách chăng? Mà các người làm sao phân? Nếu phân chẳng được,
về sau chẳng nên bắt chước lão Tăng hét”.

Đối với gia phong Lâm Tế, Thủ Sơn Tĩnh Niệm thiền sư từng nói: “Các
Thượng tọa! Chẳng nên hét mù hét bậy, ở đây bình thường nói với các ông,
khách thì rốt cuộc là khách, chủ thì rốt cuộc là chủ; khách chẳng hai khách,
chủ chẳng hai chủ. Nếu có hai khách, hai chủ tức là hai thằng mù, cho nên
nếu ta đứng thì ngươi phải ngồi, nếu ta ngồi thì ngươi phải đứng. Ngồi thì
cùng ngươi ngồi, đứng thì cùng ngươi đứng, mặc dù như thế, đến đây con
mắt phải nhìn nhanh cho rõ mới được, nếu con mắt do dự thì cách xa muôn
ngàn dậm. Tại sao như thế? Giống như cách cửa sổ xem cỡi ngựa, suy nghĩ
tức chẳng dính dáng. Các Thượng tọa đã lưu tâm việc này, cần phải chú ý,
tốt nhất đừng bám vào chỗ giả dối, hôm nọ ngày sau ngươi sẽ bị gạt”.
Đây là gia phong đại khái của Lâm Tế tông.




ke pho chuc Lam Te.jpg