Kinh THỦ LĂNG NGHIÊM trực chỉ
QUYỂN 6 PHẦN 2
__________________________________________________ ______________________________________


CHI 3.- XƯNG TÁN NHĨ CĂN

Nay con kính bạch đức Như Lai,

Như lời ngài Quán Âm vừa nói:

Thí như có người ở chỗ vắng,

Chung quanh mười phương đều đánh trống

Mười chỗ đồng thời đều được nghe,

Như thế mới chân thật viên thông.

Đây là căn cứ nơi chúng sinh hiện tiền, nếu có tiếng thì đều nghe, có nghe thì đều nghe khắp không có xa gần, trước sau, để hiển bày tính nghe cùng khắp và viên mãn. Do tiếng mà ánh hiện ra cái nghe, do nghe dính liền với tiếng, đều không có đứt đoạn, cũng không có ranh giới, tính tướng, tự tha một thời viên dung và hòa hợp, không nhân tu chứng, cũng không đối đãi. Cái không của nhĩ môn ở nơi đây có thể tột vậy.

Mắt bị ngăn che, không thấy được,

Thiệt căn, tỷ căn cũng như vậy.

Thân căn lúc hợp mới biết xúc,

Ý căn lăng xăng không mối manh.

Cách vách nhĩ căn vẫn nghe tiếng,

Dầu xa dầu gần đều nghe được.

Năm căn so sánh thật không bằng,

Như thế mới chân thật viên thông.

Đây là dùng năm căn để chỉ ra nhĩ căn không ngăn ngại, nghĩa là Viên Thông chân thật. Xa gần là căn cứ nhĩ căn của chúng sinh, chỗ cách nhau hoặc xa hoặc gần đều không chướng ngại, chẳng phải như năm căn, nên mới dùng các bậc Thánh để phân rõ thiệt căn, tỷ căn và thân căn đều phải hợp lại mới biết. Câu “cũng lại như vậy” là trở ngược xuống câu văn sau vậy.

Tính thanh trần có động có tĩnh,

Trong tính nghe thành có, thành không.

Khi không tiếng gọi là không nghe,

Đâu phải thật không còn tính nghe;

Không tiếng tính nghe đã không diệt,

Có tiếng tính nghe đâu phải sinh;

Trọn rời cả hai thứ sinh diệt,

Như thế mới là thường chân thật.

Có tiếng là tướng động, không tiếng là tướng tĩnh. Động và tĩnh đều căn cứ nơi tiếng (có tiếng hoặc không tiếng) mà trong tính nghe nguyên không có hai. Đã không có hai tướng, thì khi không có tiếng, chỉ nói rằng không nghe, chớ chẳng phải không tính nghe. Nên biết tính nghe vẫn thường còn, chẳng theo âm thanh mà có sinh có diệt. Nên nói “không tiếng đã không diệt thì có tiếng cũng không phải sinh”, nghĩa là hoàn toàn xa lìa thì tính nghe thường vắng lặng. Từ xưa nó vốn là như vậy, bỗng vượt hẳn ngoài cái nghĩa động tĩnh, có và không. Như thế mới là thường chân thật.

Dẫu cho trong lúc đang ngủ mê,

Chẳng vì không nghĩ mà không nghe.

Tính nghe ra ngoài sự suy nghĩ,

Thân, ý không thể so lường được.

Xét về khi ngủ mê đã bặt hết suy nghĩ mà vẫn còn nghe tiếng chày giã gạo rõ ràng, càng thấy rõ tính nghe ra ngoài sự suy nghĩ, thì thân tâm há có thể bì kịp được sao? Giác tức là thể của tính nghe, Quán là dụng của tính nghe. Thân gồm cả ba căn: Nhãn căn, tỷ căn, thiệt căn, tâm là chỉ cho ý căn; cũng là ý chỉ năm căn, không sánh bằng.