GIẢI THOÁT TRONG LÒNG TAY
PHẦN NĂM PHẠM VI LỚN _ Ngày thứ HAI MƯƠI HAI
__________________________________________________ ______________________________________


Nói cách khác, vì các uẩn có sinh diệt nên ngã cũng sinh diệt. Như thế, cũng như sắc uẩn có những sự gián đoạn trong quá khứ và vị lai và do vậy có sinh diệt, cai ngã cũng mất tương tục tính, và hậu quả vô lý là ngã cũng sinh diệt.

Nếu cái tôi tái sinh trong những đời khác và các uẩn của mỗi tái sinh quá khứ hay vị lai tự bản chất chỉ là một, thì cái tôi của những tái sinh quá khứ và cái tôi của tái sinh hiện tại sẽ hoặc là một hoặc là khác. Nếu là một, thì đáng ra trong đời hiện tại người ta phải bị câm và ngu ngốc như trong đời quá khứ khi làm súc sinh. Một hậu quả khác nữa là súc sinh ấy trong đời quá khứ cũng phải được cái hạnh phúc của một con người. Nhưng nếu cái tôi là tự nhiên tách biệt với những tái sinh quá khứ vị lai của một người, thì, như Hành Trung Đạo nói:

Vì những tướng ấy khác hẳn nhau

Như Di Lặc khác Ưu ba cúc đa,

Nên cũng không thuộc vào một tương tục duy nhất:

Tự bản chất, chúng không tách rời nhau.

Không đúng để bao gồm chúng

Trong một thực thể duy nhất.

Nói cách khác, hậu quả phi lý là luận cứ này không thể giải thích năng lực thần thông của một người có thể nhớ lại nhiều đời quá khứ của một chúng sinh, vì những đời này sẽ phải tách biệt nhau và không tương quan gì nhau như Maitreya và Upagupta, những vị có dòng tâm thức khác nhau Gốc rễ trí tuệ nói:

Nếu cái tôi quá khứ là khác,

Thì nó cũng sẽ trở thành phi hữu.

Lại nữa: nó sẽ không chết, mà sẽ tái sinh.

Rồi kết quả là

Vì người ta tách rời với những đời khác,

Nghiệp cũng tự động biến mất;

Những người sẽ đơn độc chịu đựng

Cái nghiệp do kẻ khác làm, vân vân.

Nghĩa là, sự biến mất của nghiệp đã làm là một tội lỗi trong luận cứ này. Bạn có thể tự hỏi: “Phải chăng cái ngã của một đời sau sẽ không chịu những nghiệp báo của cái ngã đời quá khứ? Nếu thế thì có sự phi lý này xảy ra là, một con người có tự tính riêng nó sẽ chịu những hậu quả của nghiệp do người khác - cũng có tự tính riêng nó sẽ chịu đựng hậu quả của nghiệp do một người khác - cũng có tự tính riêng nó - tích lũy. Điều này cũng bằng như gặp một quả báo mà nghiệp của nó đã không được gây ra vân vân.

Bạn đã xác định rằng ngã và uẩn không thực sự là một, khi bạn tin rằng ngã: “Ngã và năm uẩn đương nhiên không phải là một vật, một cái gì có tự tính riêng nó.”

(4) Điểm then chốt thứ tư: xác định Ngã, Uẩn không thực là khác

Khi đã chắc chắn ngã, uẩn không phải một, bạn sẽ nghĩ: “Bây giờ chỉ còn nước xem ngã và uẩn tự bản chất là riêng biệt.” Nếu ngã và uẩn được chứng minh là có tự tính riêng biệt, thì Gốc Rễ Trí Tuệ nói:

Chúng ta không thể chấp nhận rằng ngã

Là khác với các uẩn

Mà nó bị nhiễm phải.

Nếu ngã khác uẩn

Thì sẽ có thể thấy được nó

Mà không cần có uẩn nào,

Nhưng ta không thấy ngã như vậy.

Nói cách khác, khi bạn loại trừ dê và cừu trong một toán gồm dê cừu vàbò, thì bạn có thể chỉ con vật còn lại mà nói: “Đây là con bò!” Tương tự, bạn cũng phải có thể nhận diện một cách khác với năm uẩn gọi là “tôi” còn lại sau khi loại trừ từng uẩn một trong năm uẩn sắc thọ tưởng hành thức. Nhưng sự thật là bạn không nhận ra được một cái gì như vậy.

Gốc rễ trí tuệ nói:

Nếu nó khác với các uẩn

Thì nó sẽ không có đặc tính của các uẩn.

Nghĩa là, ngã sẽ không có tính sinh, diệt… những đặc tính của pháp hữu vi. Lại nữa mặc dù các uẩn có sinh, già, chết, mà ngã sẽ không sinh già chết vân vân. Bất cứ gì động tới các uẩn cũng sẽ không làm tổi hại ngã. Những việc này và nhiều ví dụ khác nữa ngược lại với kinh nghiệm thông thường. Còn nhiều mâu thuẫn khác nữa. Người ta sẽ vẫn còn cái ý thức về một cái tôi khi không còn cơ sở là các uẩn. Nghiệp đã làm tan biến mất; lại còn điều phi lý tiếp theo như đã nói, là người ta sẽ gặp một điều mà nghiệp của nó họ đã không tạo, vân vân.