GIẢI THOÁT TRONG LÒNG TAY
PHẦN NĂM PHẠM VI LỚN _ Ngày thứ MƯỜI SÁU
__________________________________________________ ______________________________________


a. Con đường duy nhất để vào Đại thừa là Phát Bồ Đề tâm.

Điều quyết định bạn đã vào hàng ngũ Đại thừa hay chưa, là bạn đã phát tâm bồ đề trong dòng tâm thức bạn hay chưa. Tsongkapa nói:

“Pháp Đại thừa không mà thôi chưa đủ - con người phải thuộc vào Đại thừa. Bạn trở thành nột người đại thừa bằng cách có tâm bồ đề. Nếu bạn chỉ có hiểu về bồ đề tâm, thì bạn chưa phải là một người đại thừa cho lắm.”

Nếu bạn không có bồ đề tâm trong dòng tâm thức mà bạn lại tu tập chẳng hạn, các giai đoạn phát sinh và thành tựu trong mật điển Guhyasamàja, vua các mật điển, thì - ngoài cái sự nó không phải là nhân cho sự đạt giác ngộ - bạn còn không thể khởi tu con đường tích lũy công đức của Đại thừa. Và ngoài ra, một sự tu tập như thế lại còn không phải là một pháp Đại thừa nữa. Nhưng nếu bạn có tâm bồ đề, thì ngay cả việc tụng câu thần chú Om mani padme hum cũng là pháp đại thừa và là nhân cho sự giác ngộ của bạn. Long Thụ nói:

Nếu bạn ham thích vô thượng bồ đề

Cho bản thân và cho thế gian,

Thì hãy biết gốc rễ nó là một tâm bồ đề

Kiên cố như núi Tu di, vua các ngọn núi.

Nếu bạn không có tâm ấy, thì thiền định của bạn về giai đoạn phát sinh trong các mật điển cũng giống như nhìn vào một ngôi nhà của chư Thiên trong đồ hình; còn về những thiền định của bạn về giai đoạn hoàn tất, thì có câu: “Thở vào, giữ nó, đuổi nó ra…” Nói cách khác, những thực tập về luồng khí lực, v.v.. như thế cũng không tốt gì hơn thụt ống bể!

Tính nhanh chóng độc nhất của các mật điển là ở sự kiện nó làm tăng trưởng tâm bồ đề nhiều. Jangkya Roelpai Dorje nói:

“Tôi đã học Pháp với Purchog Ngagwang Jampa. Ngay cả khi Lama Jampa cho một pháp quán đảnh chính yếu, ngài cũng chỉ nói về Lam-rim trong phần giải thích pháp quán đảnh. Nếu người nào khác thấy việc này, họ sẽ cho rằng Lama Jampa không thể nói về các mật điển, nhưng kỳ thật lời ngài nói xuất phát từ sự liễu tri của ngài về toàn bộ yếu điểm của con đường.”

Một hành giả mật điển Hevajra không có tâm bồ đề đã đạt quả Dự lưu. Atìsha rất ngạc nhiên khi nghe điều này và nói: “Điều ấy chứng tỏ ông ta đã không có tâm bồ đề. Càng có nhiều người hơn đã thiền quán về Hevajra sẽ xuống địa ngục!” Tuy nhiên hành giả ấy đã làm khá tốt vì có nhiều người hơn thực hành phép tụng chú của nhiều vị thần phẫn nộ trong khi họ thiếu tâm bồ đề; họ đã tái sinh làm những ác ma hoặc vào địa ngục. Có câu chuyện về vị thần địa phương Chushur. Trước kia ông là một người làm những kỳ nhập thất lớn, nhưng về sau tái sinh làm một vị thổ thần. Nếu vị hành giả Hevajra đã đắc quả Dự lưu mà có tâm bồ đề, thì ông ta đã đạt giác ngộ ngay trong đời này. Thay vì thế, ông chỉ đắc một quả báo Tiểu thừa và không có một chút nhân nào để giác ngộ; giai do chỉ vì ông thiếu bồ đề tâm. Bởi thế bồ đề tâm là điều mà ta có thể gọi là “Pháp sâu xa.”

Tôi đã kể cho các bạn nghe những chuyện tương tự, như câu chuyện Bà la môn Chanakya, hoặc chuyện về hành giả Ấn Độ người thực hành mật điển Yamàntaka mà sau tái sinh làm một ác quỷ đi đến Tây Tạng chỉ để bị Atìsha cho ăn bánh lễ rồi đuổi đi. Chúng ta cũng có câu chuyện về hành giả mật điển Yamàntaka ở Paenpo tái sinh làm ngạ quỷ có hình thù giống vị thần ấy và lai vãng một lễ cúng đốt đồ ăn cho người chết tại nhà của thí chủ ông ta trước kia.

Ngày nay, nhiều người xem trọng những chuyện như trông thấy được chư thiên, có thiên nhãn hoặc những thần thông khác; nhưng nếu không có tâm bồ đề thì bạn vẫn có thể đi xuống các đọa xứ như chơi, và việc có thiên nhãn hay thần thông cũng không có ích gì lúc ấy. Khi bạn có tâm bồ đề thì có thể bạn không làm nhiều nỗ lực trong các việc khác, nhưng bạn vẫn có được gốc rễ của Pháp Đại thừa. Bất kể đề tài nào, dù thuộc kinh điển hay mật điển, là đại thừa hay không phải đại thừa, đều tùy thuộc vào sự kiện bạn có tâm bồ đề hay không. Nếu bạn đã có tâm bồ đề, thì dù chỉ cho con vật một nạm bột lúa mạch cũng sẽ là một cái nhân góp phần vào sự đạt toàn giác của bạn. Điều này cũng áp dụng cho mọi hoạt động hàng ngày mà bình thường chỉ có tính chất vô thưởng vô phạt. Những đại bồ tát còn có thể chuyển điều phi phước hành thành ra phước hành vì họ làm mọi sự kèm với tâm bồ đề.

Khi bạn không có tâm bồ đề mà gặp hoàn cảnh thuận tiện để tu tập trí tuệ liễu tri tánh không, thì hoàn cảnh ấy chỉ tác động như một cái nhân cho một trong ba loại giác ngộ của Thanh văn, Duyên giác hoặc Bồ tát; vì trí tuệ ấy như một bà mẹ. Nhưng khi bạn có tâm bồ đề, thì hoàn cảnh ấy sẽ tác động như cái nhân cho bạn đạt vô thượng bồ đề, thì hoàn cảnh ấy sẽ tác động như cái nhân cho bạn đạt vô thượng bồ đề mà thôi. Bởi thế bồ đề tâm như một người cha. Đấy là lý do gọi trí tuệ là “mẹ.”

Tóm lại: trừ phi bạn tuyệt đối không khát khao giác ngộ thì thôi, ngoài ra tất cả mọi người tu hành đều nên bấy bồ đề tâm làm pháp tu căn bản. Tất cả cái gì có giá trị - như những đức tính trong bất cứ thừa nào trong ba thừa - cuối cùng đều phát xuất từ bồ đề tâm. Nếu có ai hỏi pháp tu căn bản chư thiên ta là gì, ta có thể đáp, tôi tụng thần chú Hayagrìva, Yamàntaka, hoặc Kim cương thủ, nhưng kỳ thật phần đông chúng ta thường đã lấy ba độc làm pháp tu căn bản. Atìsha là một học giả về tất cả pháp ấy, mà ngài vẫn chưa thỏa mãn. Ngài vượt biển chịu nhiều gian nan trong mười ba tháng rồng để thụ giáo toàn triệt về bồ đề tâm với bậc thầy Suvarnadvìpi, và lấy bồ đề tâm làm pháp tu căn bản của ngài. Ngài kính trọng bậc thầy đã chỉ giáo cho ngài về bồ đề tâm hơn bất cứ thầy nào khác. Như Suvarnadvìpi là một người thuộc phái Duy thức (chittamatrin) nên tri kiến của ông về Tánh không không bằng Atìsha.

Vì lý do đó ta phải xem coi ta có thể phát triển tâm bồ đề trong dòng tâm thức ta không. Không có một đời tái sinh nào tốt để phát tâm bồ đề hơn là trong đời hiện tại này. Không có chỉ giáo về Pháp nào tốt hơn để cho ta đào luyện tâm bồ đề hơn pháp này. Tức Lam-rim. Khi xét những điều ấy, thì ta thấy thật vô cùng đáng tiếc nêu không làm gì để phát triển tâm bồ đề trong dòng tâm thức chúng ta. Khắp nơi có những người dùng suốt đời để tu tập những chuyện khó khăn như là ăn sỏi đá. Họ có thể tự hào là những hành giả chọn lọc, nhưng họ đã đi lạc ra khỏi con đường đưa đến toàn giác, vì họ không xem bồ đề tâm ra cái gì. Chuyện này thật quá thông thường.

Chúng ta phải xem ta có nghĩ rằng mình có thể thực thụ phát triển tâm bồ đề trong dòng tâm thức của mình hay không. Nếu không được như vậy thì chúng ta phải xem ta có thể được một vài kinh nghiệm gượng ép về tâm bồ đề, hoặc là xem chúng ta có được một chút tri kiến ở mức độ thấp về tâm bồ đề không. Đây là lý do người ta bảo rằng nếu ta không theo đuổi điều này như một đề tài thiền quán đặc biệt thì bao nhiều việc thiền định hay tụng đọc thần chú mà ta cố thực hiện sẽ chỉ là nỗ lực vô bổ. Thật đáng tiếc làm sao.