Ca ngợi Tổ (Tán Tổ)

[hoatihon]

Lạp nguyệt hỏa thiêu san
臘月火燒山 (Tháng chạp lửa thiêu núi.)






Hương Lâm Trừng Viễn Thiền Sư - 香林澄遠禪師

[B]師。漢州綿竹人。俗姓上官。參雲門� �在眾時。一僧曰。看俗家失火。師曰� ��那裏火。曰。不見那。師曰。不見。 曰。者瞎漢。時一眾皆言。遠敗闕。� �明教寬。聞舉歎曰。須是我遠兄始得� ��後出世青城香林院。僧問。如何是衲 衣下事。師曰。臘月火燒山。師將示� �。辭知府宋公璫曰。老僧行腳去也。� ��判曰。者風狂僧。八十歲行腳去那裏 。宋曰。大善知識去住自由。師謂眾� �。老僧四十年方打成一片。言訖而逝� ��塔於本山。

贊曰

一語驚群 杜撰罔測 幸有同參 霜上加雪

四十年來 未免饒舌 打成一片 子規蹄血

-------------

sư。 hán châu miên trúc nhân。tục tính thượng quan。 tham vân môn

。 tại chúng thì。 nhất tăng viết。khán tục gia thất hỏa。 sư viết。 na lí hỏa。 viết。bất kiến na。 sư viết。 bất kiến。 viết。 giả hạt hán。thì nhất chúng giai ngôn。viễn bại khuyết。hậu minh giáo khoan。 văn cử thán viết。 tu thị ngã viễn huynh thủy đắc。hậu xuất thế thanh thành hương lâm viện。 tăng vấn。như hà thị nạp y hạ sự。sư viết。 lạp nguyệt hỏa thiêu san。 sư tương kì tịch。 từ tri phủ tống công đang viết。 lão tang hành cước khứ dã。 thông phán viết。 giả phong cuồng tăng。 bát thập tuế hành cước khứ na lí。tống viết。đại thiện tri thức khứ trụ tự do。 sư vị chúng viết。lão tăng tứ thập niên phương đả thành nhất phiến。ngôn cật nhi thệ。tháp ư bổn san。

tán viết:

nhất ngữ kinh quần

đỗ soạn võng trắc

hạnh hữu đồng tham

sương thượng gia tuyết

tứ thập niên lai

vị miễn nhiêu thiệt

đả thành nhất phiến

tử quy đề huyết

-----------

Sư họ Thượng Quan người đất Miên Trúc, Hán Châu. Lúc còn ở trong chúng đến tham kiến sư Vân Môn. Một vị tăng hỏi: “Nhìn kìa, một căn nhà của dân bị cháy”. Sư hỏi: “Cháy ở đâu?”. Đáp: “Không thấy a?”. “Không thấy”. Vị tăng nói” “Ôi, đồ mù”. Lúc đó mọi người trong chúng đều cho rằng sau sư cũng sẽ chẳng làm nên việc gì. Lúc bấy giờ có một người tên là Giá Khoan nghe chuyện liền than rằng: “Người này thật đáng là sư huynh của ta, sau tất được đạo vậy.” Sau đó sư đến làm phương trượng tại Hương Lâm viện ở Thanh Thành Tứ Xuyên. Một vị tăng hỏi: “Phận sự của người tu là gì?” Đáp: “Tháng chạp lửa thiêu núi”. Lúc sắp thị tịch sư gởi lời từ biệt tri phủ Tống Công Đang, nói: “Lão tăng sắp đi đây”. Vị thông pháp hỏi: “Ông cuồng sư này, đã 80 tuổi còn đi đâu nữa?” . (Sư) lại nói: “Bậc thiện tri thức thì đi hay ở đều tự tại”. Sư nói với đồ chúng:“Lão tăng tứ thập niên phương đả thành nhất phiến.” Nói xong thì hóa, tháp dựng tại núi nơi sư tu hành.

Bài tán:

Một câu kinh người

Đặt bày khôn lường

Thêm bạn đồng học

Thêm tuyết trên sương.

Bốn mươi năm đi qua

Vẫn chưa hết lắm lời

Công tựu thành một phiến

Chim Quy hót ra máu.

[hoatihon]

Vật ấy là gì ?







Địa Tạng Quế Sâm Thiền Sư - 地藏桂琛禪師

師。常山李氏子。參玄沙。沙問。三� �惟心。汝作麼生會。師指椅子曰。和� ��喚者個作甚麼。沙曰。椅子。師曰。 和尚不會三界惟心。曰。我喚者個作� �木。汝喚作甚麼。師曰。桂琛亦喚作� ��木。曰。盡大地覓一個會佛法底人不 可得。師自爾無惑。開法地藏院。後� �天成三年戊子秋。示疾數日。安坐告� ��。荼毘收舍利。塔於院西隅。諡塔曰 真應禪師。

贊曰:

失足踏翻 唯心三界 拈出當陽 縱橫無礙

博飯栽田 諸方仰戴 地藏古佛 光明猶在

-------------

Sư. thường san lí thị tử。tham huyền sa。sa vấn。tam giới duy tâm。nhữ tác ma sanh hội。 sư chỉ y tử viết。hòa thượng hoán giả cá tác thậm ma 。sa viết。y tử。sư viết。 hòa thượng bất hội tam giới duy tâm。viết。 ngã hoán giả cá tác trúc mộc。nhữ hoán tác thậm ma。 sư viết。quế sâm diệc hoán tác trúc mộc。viết。tận đại địa mịch nhất cá hội phật pháp để nhân bất khả đắc。sư tự nhĩ vô hoặc。khai pháp địa tàng viện。hậu đường thiên thành tam niên mậu tử thu。kì tật sổ nhật。 an tọa cáo chung。đồ bì thu xá lợi。tháp ư viện tây ngung。thụy tháp viết chân ứng thiện sư。

tán viết:

thất túc đạp phiên

duy tâm tam giới

niêm xuất đương dương

túng hoành vô ngại

bác phạn tài điền

chư phương ngưỡng đái

địa tàng cổ phật

quang minh do tại

-----------

Sư họ Lý, người đất Thường Sơn, Chiết Giang. Tham vấn sư Huyền Sa. Sư Huyền Sa hỏi: “Ba cõi duy tâm, ông hội thế nào?”. Sư chỉ chiếc ghế, hỏi: “Hòa thượng gọi vật ấy là gì?”. Sư Huyền Sa bảo: “Là cái gh ế dựa.” Sư nói: “Hòa Thượng không hội ba cõi duy tâm.”Sư Huyền Sa lại nói: “Ta nói vật ấy làm bằng tre gỗ. Ông nói nó làm bằng thứ gì?” Sư đáp: “Quế Lâm tôi cũng nói nó làm bằng tre gỗ.” Sư Huyền Sa nói: “ Khắp đại địa không dễ gì tìm được một người hiểu Phật pháp.” Sư nghe xong thì thông suốt, chẳng còn nghi hoặc. Sư khai pháp tại viện Địa Tạng. Năm Thiên Thành thứ 3 (928) đời Hậu Đường (923-936), vào mùa thu, sư có chút bệnh, vài ngày sau thì an tọa mà hóa, đệ tử hỏa táng thu xá lợi, dựng tháp nơi phía Tây của viện, thụy hiệu là Chân Ứng thiền sư.

Bài tán:

Không chân mà bước

Ba cõi duy tâm

Buông nắm giữa đời

Dọc ngang vô ngại.

Trồng lúa được cơm

Khắp nơi tôn quý

Địa Tạng Cổ Phật

Ánh sáng còn đây.

[hoatihon]

Đập tan cửa đá

撞破石門 _ Tràng phá thạch môn







Trùng Hú Tuệ Ngộ Thiền Sư - 沖煦慧悟禪師

師。福州人也。姓和氏。幼不茹葷血� �自誓出家。登鼓山晏國師剃度。得法� ��記。弘法鼓山。周顯德中。江南國主 延住光睦。僧問。如何是大道。師曰� �我無小徑。曰。如何是小徑。師曰。� ��不知有大道。次住廬山開先。晚居金 陵淨德。聚徒說法。有聲於時。開寶� �年歸寂。

贊曰

幼入師室 撞破石門 一言之下 左右逢源

大道小徑 步步紅塵 我不知有 獅子嚬呻

-------------

sư。phúc châu nhân dã。tính hòa thị。ấu bất như huân huyết。tự thệ xuất gia。đăng cổ san yến quốc sư thế độ。đắc pháp thụ kí。hoằng pháp cổ san。 chu hiển đức trung。 giang nam quốc chủ diên trụ quang mục。 tang vấn。 như hà thị đại đạo。sư viết。ngã vô tiểu kính。viết。 như hà thị tiểu kính。sư viết。 ngã bất tri hữu đại đạo。thứ trụ lư san khai tiên 。vãn cư kim lăng tịnh đức。tụ đồ thuyết pháp。hữu tha như thì。khai bảo bát niên quy tịch。

tán viết:

ấu nhập sư thất

tràng phá thạch môn

nhất ngôn chi hạ

tả hữu phùng nguyên

đại đạo tiểu kính

bộ bộ hồng trần

ngã bất tri hữu

sư tử tần thân

-----------

Sư họ Hà, người Phúc Châu. Từ nhỏ đã không ăn thịt cá, có ý nguyện xuất gia nên đến Cổ Sơn theo quốc sư Thần Yến xuống tóc, đắc pháp được thọ ký hành pháp tại Cổ Sơn. Niên hiệu Hiển Đức, đời Hậu Chu (951-960) sư theo lời mời của vua trụ trì chùa Quang Mục. Một hôm có một vị tăng hỏi: “ Thế nào là đại đạo?”. Sư nói; “Ta không có tiểu đạo”. Lại hỏi: “Thế nào là tiểu đạo?”. Đáp: “Ta không biết đại đạo”. Sau sư trụ tại chùa Khai Tiên ở Lư Sơn. Vãn niên lại trụ tại chùa Tịnh Đức ở Kim Lăng, đồ chúng quy tụ nghe pháp rất đông, tiếng tăm vang xa.

Bài tán:

Thiếu thời được nhập thất

Phá tan cánh cửa đá

Một câu vừa thốt ra

Vạn sự đều hanh thông.

Đường xa hay lối gần

Bước bước vương bụi trần

Tôi không hề biết có

Sư tử lại rên than.

[hoatihon]

Phật pháp không gì khác


佛 法 無 別 _ Phật pháp vô biệt







Hoàng Long Hối Cơ Thiền Sư - 黃 龍 誨 機 禪 師

師。清河張氏子。玄泉彥禪師法嗣。� �問。如何是祖師西來意。玄泉拈起一� ��皁角曰。會麼。師曰。不會。泉放下 皁角作洗衣勢。師便禮拜曰。信知佛� �無別。泉曰。你見甚麼道理。師曰。� ��甲曾問岩頭。頭曰。你還救糍麼。救 糍也祇是解粘。和尚提起皁角。亦是� �粘。所以道無別。泉呵呵大笑。師遂� ��省。問。急切相投請師通信。師曰。 火燒裙帶香。問。風恬浪靜時如何。� �曰。百尺竿頭五兩垂。

贊曰

佛法無別 呵呵握要 琉璃缽盂 脫底露竅

燒帶憐香 你急我笑 浪靜風恬 誰來下釣

-------------

sư。thanh hà trương thị tử。huyền tuyền ngạn thiền sư pháp tự。sư vấn。như hà thị tổ sư tây lai ý。huyền tuyền niêm khởi nhất hành tạo giác viết。hội ma。sư viết。bất hội。tuyền phóng hạ tạo giác tác tẩy y thế。sư tiện lễ bái viết。tín tri phật pháp vô biệt。tuyền viết。nhĩ kiến thậm ma đạo lí。sư viết。mỗ giáp tằng vấn nham đầu。đầu viết。nhĩ hoàn cứu ma。 cứu tư dã kì thị giải niêm。hòa thượng đề khởi tạo giác。diệc thị giải niêm。sở dĩ đạo vô biệt。 tuyền a a đại tiếu。sư toại hữu tỉnh。vấn。cấp thiết tương đầu thỉnh sư thông tín。sư viết。 hỏa thiêu quần đái hương。vấn。phong điềm lãng tĩnh thì như hà。sư viết。bách xích can đầu ngũ lưỡng thùy。

tán viết:

phật pháp vô biệt

a a ác yếu

lưu li bát vu

thoát để lộ khiếu

thiêu đái liên hương

nhĩ cấp ngã tiếu

lãng tĩnh phong điềm

thùy lai hạ điếu

-----------

Sư họ Trương, người Thanh Hà, thừa kế thiền sư Huyền Tuyền [Sơn] Ngạn làm thầy. Sư hỏi: ”Ý nghĩa của việc tổ sư từ Tây Trúc đến đây là gì?”. Sư Huyền Tuyền cầm một quả bồ kết (tạo giác: sừng đen) đưa lên, hỏi: “Hiểu không?”. Đáp: “Không hiểu”. Sư Huyền Tuyền bỏ xuống, nói: “Quả bồ kết dùng để giặt quần áo”. Sư cúi lạy, nói: “Tin biết Phật pháp không sai khác”. Sư Huyền Tuyền hỏi: “Ông thấy được gì?”. Đáp: “Con từng thưa hỏi sư Nham Đầu, sư Nham Đầu bảo: [Ông trở lại giải cứu chổ vướng mắc chăng?], giải cứu vướng mắc ấy cũng là tháo gỡ trói buộc. Hòa thượng vừa đưa ra quả bồ kết cũng là giải cứu chỗ trói buộc, thế mới biết đạo không có khác”. Sư Huyền Tuyền cười lớn, sư có chỗ tỉnh ngộ. Có người hỏi: “hai đầu cùng hợp, thỉnh sư giải rõ”. Sư đáp ”Đốt đai quần có thơm chăng?”. Hỏi: “Lúc gió yên sóng lặng là thế nào?”. Đáp: “Đầu sào trăm thước, dù thêm năm lạng cũng phải theo”.

Bài tán:

Phật pháp không gì khác

Ha ha, giữ yếu chỉ

Chén bát bằng lưu ly

Tháo mở thì vào được.

Đốt đai thương tiếc hương

Ông nóng nảy, ta cười

Sóng yên vì gió lặng

Ai người đến buông câu?.

[hoatihon]

Chèo thuyền chơi.


孤舟獨棹 _ Cô chu độc trạo







Lương Sơn Duyên Quán Thiền Sư - 梁 山 緣觀 禪 師

師。住朗州梁山。不委族姓。嘗有上� �曰。垂絲千尺。意在深潭。一句橫空� ��白雲自異。孤舟獨棹。不犯清波。海 上橫行。罕逢明鑒。僧問。師唱誰家� �。宗風嗣阿誰。師曰。龍生龍子。鳳� ��鳳兒。

贊曰

描亦不成 畫亦不就 緩若雷霆 疾如川溜

倒卷洞簾 橫拈北斗 一曲無生 波斯演咒

-------------

sư。trụ lãng châu lương san。bất ủy tộc tính。thường hữu thượng đường viết。 thùy ti thiên xích。ý tại thâm đàm。nhất cú hoành không。bạch vân tự dị。cô chu độc trạo。bất phạm thanh ba。hải thượng hoành hành。hãn phùng minh giám。tăng vấn。sư xướng thùy gia khúc。tông phong tự a thùy。sư viết。long sanh long tử。phụng sanh phụng nhi。

tán viết:

miêu diệc bất thành

họa diệc bất tựu

hoãn nhược lôi đình

tật như xuyên lưu

đảo quyển đỗng liêm

hoành niêm bắc đẩu

nhất khúc vô sanh

ba tư diễn chú

-----------

Sư trụ ở Lương sơn, Lãng Châu, không rõ sư họ gì, thường đăng tòa, nói:

Tơ buông ngàn thước

Ý tại đầm sâu

Một câu vang trời

Mây trắng khác thường.

Thuyền đơn tự chèo

Chẳng khua sóng trong

Đi ngang qua biển

Hiếm gặp ấn chứng.

Một vị tăng hỏi: “Sư xiển dương nhà nào, thừa tự tông phong nào?”. Đáp: “Rồng sinh rồng con. Phượng sinh phượng con”.

Bài tán:

Có tả cũng không thành

Có vẽ cũng không xong

Thong thả như sấm chớp

Nhanh chóng như dòng sông.

Đổi sách hay xuyên mành

Tay cầm sao Bắc Đẩu

Một khúc hát vô sanh

Sóng nước diễn thần chú.

[hoatihon]

Giữ được lông mày, lỡ mất chóp mũi !






Trí Môn Quang Tộ Thiền Sư - 智門光祚禪師

師。出世北塔。後住智門。僧問。如� �是般若體。師曰。蚌含明月。曰。如� ��是般若用。師曰。兔子懷胎。上堂。 山僧記得在母胎中有一語。今日舉似� �眾。諸人不得作道理商量。還有人商� ��得麼。若商量不得。三十年後切莫錯 舉。

贊曰

未出母胎 一場特地 既出母胎 見錐亡利

拈得眉毛 失卻巴鼻 三十年後 道者切記

-------------

sư。xuất thế bắc tháp。hậu trụ trí môn。tăng vấn。 như hà thị bàn nhược thể。 sư viết。bạng hàm minh nguyệt。 viết。như hà thị bàn nhược dụng。sư viết。thố tử hoài thai。thượng đường。san tăng kí đắc tại mẫu thai trung hữu nhất ngữ。kim nhật cử tự đại chúng。chư nhân bất đắc tác đạo lí thương lượng。hoàn hữu nhân thương lượng đắc ma。nhược thương lượng bất đắc。 tam thập niên hậu thiết mạc thác cử。

tán viết:

vị xuất mẫu thai

nhất tràng đặc địa

kí xuất mẫu thai

kiến chùy vong lợi

niêm đắc mi mao

thất khước ba tị

tam thập niên hậu

đạo giả thiết kí

-----------

Sư trước trụ tại Bắc Tháp, sau về Trí Môn. Một vị tăng hỏi: “Thể của bát nhã là gì?”. Đáp: “như con trai ngậm vầng trăng sáng.” Lại hỏi: “Gì là dụng của bát nhã?”. Đáp: “Như thỏ mang thai”. Một vị tang ghi lại khi sư thăng đường, nói: “Một câu trong thai mẹ, ngày nay cũng nêu ra như thế. Các ngươi không thể thương lượng đạo lý. Lại có người nào thương lượng được chăng?. Nếu chẳng được thì 30 năm sau cũng đừng đưa ra.

Bài tán:

Chưa ra thai mẹ

Vùng đất hứa hẹn

Đã ra thai mẹ

Thấy chùy chẳng bén.

Giữ được lông mày

Lỡ mất chóp mũi

Ba mươi năm sau

Đạo còn ghi khắc.

[hoatihon]

Phật pháp nhất thiết hiện thành !

佛法一切現成





Pháp Nhãn Văn Ích Thiền Sư - 法眼文益禪師

師。餘航魯氏子。參地藏。一日辭去� �藏問。上座說三界唯心。萬法唯識。� ��指庭前片石曰。且道此石。在心內。 在心外。師曰。心內。藏曰。行腳人� �甚來由。安片石在心頭。師無語。即� ��包依止。求決擇。近月餘。呈見解說 道理。藏曰。佛法不恁麼。師曰。某� �解窮理絕也。藏曰。若論佛法一切現� ��。師大悟。後於金陵。三坐道場。周 顯德五年七月。國主親加禮問。剃髮� �身告眾訖。跏趺而逝。諡大法眼禪師� ��塔曰無相。

贊曰

一語服膺 半月毒發 似地普擎 如天普洽

監立宗風 機權生殺 天下清涼 六韜三略

-------------

sư。dư hàng lỗ thị tử。tham địa tàng。nhất nhật từ khứ。tăng vấn。 thượng tọa thuyết tam giới duy tâm。vạn pháp duy thức。nãi chỉ đình tiền phiến thạch viết。 thả đạo thử thạch。tại tâm nội。 tại tâm ngoại。sư viết 。 tâm nội。 tàng viết。hành cước nhân trứ thậm lai do。an phiến thạch tại tâm đầu。sư vô ngữ。tức phóng bao y chỉ。cầu quyết trạch。 cận nguyệt dư。trình kiến giải thuyết đạo lí。tàng viết。 phật pháp bất nhẫm ma。sư viết。mỗ giáp giải cùng lí tuyệt dã。 tàng viết。nhược luận phật pháp nhất thiết hiện thành。sư đại ngộ。hậu ư kim lăng。tam tọa đạo tràng。chu hiển đức ngũ niên thất nguyệt。quốc chủ than gia lễ vấn。thế phát mộc thân cáo chúng cật。già phu nhi thệ。thụy đại pháp nhãn thiện sư。tháp viết vô tướng。

tán viết:

nhất ngữ phục ưng

bán nguyệt độc phát

tự địa phổ kình

như thiên phổ hiệp

giam lập tông phong

ki quyền sanh sát

thiên hạ thanh lương

lục thao tam lược.

-----------

Sư họ Lỗ, người đất Dư Hàng, tham kiến sư Địa Tạng Quế Lâm. Một hôm sư từ tạ ra đi, sư Quế Lâm hỏi: “Thượng tọa nói ba cõi duy tâm, vạn pháp duy thức.”Rồi chỉ một phiến đá trước sân nói: “Nếu phiến đá kia là đạo thì ở trong tâm hay ở ngoài tâm?” Đáp: “Trong tâm”. Sư Quế Sâm hỏi: “Người hành cước dựa vào điều gì, vì sao lại đặt phiến đá trong tâm?”. Sư không đáp được, tức thì buông bọc hành lý xuống, chưa bi ết phải làm sao. Khoảng một tháng sau, sư trình kiến giải. Sư Quế Sâm nói: “Phật pháp không phải như thế”. Sư đáp: “Tôi đã tận cùng nghĩa lý”. Sư Quế Sâm nói: “Nếu luận về Phật pháp thì tất cả đều hiện thành”. Sư nhân đó đại ngộ. Sau trụ tại Kim Lăng, ba lần tọa đạo tràng. Vào tháng 7 năm Hiển Đức thứ năm, vua đích thân đến vấn an. Sư cạo tóc, tắm gội từ biệt chúng rồi kiết già thị tịch. Thụy hiệu là Đại Pháp Nhãn Thiền Sư, tháp hiệu là Vô Tướng.

Bài tán:

Một lời khuất phục

Nửa tháng độc phát

Như đất trồi lên

Như trời hợp lại.

Dựng lập tông phong

Cơ quyền sinh sát

Thiên hạ thanh lương

Lục thao tam lược.