8. THIỀN SƯ Thiền Lão (1)

Chùa Trùng minh, núi Thiên phúc (2), Tiên du. Ban đầu Sư đến tham bái Thiền sư Đa Bảo tại chùa Kiến sơ, lãnh được tâm yếu rồi đến trác tích tại núi ấy (3). Gió thiền càng nổi, kẻ học hàng nghìn, đông đảo làm cho tòng lâm thịnh vượng.
Vào khoảng Thông Thụy (1034 - 1038), Lý Thái Tôn có lần đến chùa và hỏi Sư rằng:
"Hòa thượng ở núi này đến nay được bao lâu?".

Sư thưa:

"Chỉ biết tháng ngày này
Ai hay xuân thu trước"(4) (*)

Vua hỏi: "Hàng ngày làm việc gì?"

Sư đáp:

"Trúc biết hoa vàng đâu cảnh ngoại (5)
Trăng trong mây bạc hiện toàn chân" (**)

Vua hỏi: "Có ý chỉ gì?"

Sư đáp: "Lắm lời không ích về sau"

Vua hoát nhiên như có sở đắc.

Khi sắp sai sứ rước Sư về triều làm cố vấn, thì Sư đã viên tịch trước đó (6). Vua rất buồn tiếc, làm thơ thương khóc, sai trung sứ ban nhiều lễ hậu, lập đàn trà tỳ, thu linh cốt, xây tháp ở cửa núi, lại sửa sang rộng rãi chùa Sư, đặt môn đồ lo việc hương hỏa.

Chú thích :

(1)
Thiền Lão đúng ra phải có tên là Thiền Nguyệt. Nhưng có lẽ vì tôn trọng Nguyệt nên chỉ xưng Thiền Lão, rồi sau thành quen. Nhưng cũng có thể tránh húy Nguyệt của Thiện Đạo quốc mẫu.

(2)
Núi Thiên phúc này là một ngọn của núi Tiên du, bởi vì truyện của Đạo Huệ ở tờ 23b5 nói Huệ ở "chùa Quang minh, núi Thiên phúc, Tiên du", nhưng truyện của Cứu Chỉ ở tờ 16b7 nói Chỉ "vào ở chùa Quang minh núi Tiên du". Thì núi Thiên phúc là núi Tiên du, tức núi Lạn kha hay núi Phật tích ở xã Phật tích huyện Tiên du, tỉnh Hà bắc hiện nay. Có lẽ, cái tên Thiên phúc bắt đầu xuất hiện lúc Lý Thái Tôn xây viện Thiên phúc ở núi Tiên du, mà Toàn thư B2 tờ29b7 ghi lại vào năm 1041.

(3)
Từ sơn đây chắc là Tư sơn khắc sai vì tự dạng giống nhau. Hiện tượng này xảy ra nhiều lần trong bản in này. Ngoài ra cứ truyện của Thiền Lão thì Lão không ở nơi nào khác "chùa Trùng minh núi Thiên phúc, Tiên du".

(4)
Tham chiếu câu trả lời của Toàn Phó trong Truyền đăng lục. Có người hỏi Phó: " Hoà thượng tuổi nhiều ít ?" Phó trả lời:

"Thỉ kiến khứ niên cửu nguyệt cửu
Như kim hựu kiến thu điệp hoàng"

(Mới thấy năm qua chín tháng chín
Mà nay lại gặp lá thu vàng.)

Xem Truyền đăng lục12 tờ 297b20-21

(5)
Thúy trúc hoàng hoa. Cách ngữ của thiền nhằm chỉ chân lý không nằm đâu xa, nó nằm ngay trước mặt, ý nghĩa rút từ câu nói của Thiền sư Đại Châu Huệ Hải:

"Trúc biếc xanh xanh, đều là pháp thân,
hoa vàng dờn dợn, chẳng gì là chẳng phải Bát nhã". (***)

Xem Truyền đăng lục 6 tờ 247c15.

(6)
Cứ vào đây thì hình như Thiền Lão phải viên tịch dưới thời Lý Thái Tôn. Nhưng truyện của Quảng Trí ở tờ 18a9-10 nói: "Năm đầu Chương Thánh Gia Khánh (1059) Sư bỏ đời đến tham học với Thiền Lão ở Tiên du", thì rõ ràng Lão không thể viên tịch dưới triều Lý Thái Tôn được, bởi vì Chương Thánh Gia Khánh là niên hiệu của Lý Thánh Tôn. Lý Thái Tôn mất năm 1054.

__________

Chú thích của hungcom :

(*)

Đãn tri kim nhật nguyệt
Thùy thức cựu Xuân Thu

(**)

Thúy trúc hoàng hoa phi ngoại cảnh
Bạch vân minh nguyệt lộ toàn chân

(***)

Thanh thanh thúy trúc, tổng thị pháp thân
Uất uất hoàng hoa, vô phi Bát Nhã