Đốn ngộ nhập đạo yếu môn luận

[Thanh Trúc]

– Tu căn bản phải lấy pháp gì để tu?

– Chỉ tọa thiền, thiền định liền được. Kinh Thiền Môn nói: “Cầu trí Thánh của Phật, cốt phải thiền định. Nếu không thiền định, thì niệm tưởng xao động, phá hoại căn lành kia.”

– Thế nào là thiền? Sao là định?

– Vọng niệm chẳng sanh là thiền. Ngồi thấy Bản tánh là định. Bản tánh là tâm vô sanh của ông vậy. Định là đối cảnh tâm không sanh, tám gió thổi chẳng động. Tám gió là: lợi (tài lợi), suy (suy hao), hủy (hủy nhục), dự (đề cao), xưng (khen ngợi), cơ (chê bai), khổ (đau khổ), lạc (vui vẻ). Nếu người được định như thế, tuy là phàm phu mà liền vào vị Phật. Vì sao? Vì kinh Bồ-tát Giới nói: “Chúng sanh thọ Phật giới, liền vào ngôi vị chư Phật.” Người được như thế gọi là giải thoát, cũng gọi đến bờ kia, hơn lục độ, vượt khỏi tam giới, là Bồ-tát đại lực, là bậc Tôn vô lượng lực, là đại trượng phu. (*)

– Tâm trụ chỗ nào là trụ?

– Tâm trụ chỗ không trụ là trụ.

– Thế nào là chỗ không trụ?

– Chẳng trụ tất cả chỗ, ấy là trụ chỗ không trụ.

– Thế nào là chẳng trụ tất cả chỗ?

– Chẳng trụ tất cả chỗ là: chẳng trụ nơi lành dữ, có không, trong ngoài, chặng giữa, chẳng trụ không, cũng chẳng trụ chẳng không, chẳng trụ định, cũng chẳng trụ chẳng định, tức là chẳng trụ tất cả chỗ. Chỉ cái chẳng trụ tất cả chỗ, ấy là chỗ trụ. Người được như thế, gọi là tâm không trụ. Tâm không trụ là tâm Phật. (**)

– Tâm ấy giống vật gì?

– Tâm ấy chẳng phải xanh vàng đỏ trắng, chẳng phải dài ngắn tới lui, chẳng nhơ chẳng sạch, chẳng sanh chẳng diệt, yên tịnh thường lặng lẽ. Đó là hình tướng của Bản tâm, cũng là bản thân. Bản thân là thân Phật.

[Thanh Trúc]

*

Vọng niệm bất sinh vi thiền, toạ kiến bản tính vi định. Bản tính giả thị nhữ vô sinh tâm.
Định giả đối cảnh vô tâm, bát phong bất năng động, bát phong giả : lợi, suy, huỷ, dự, xưng, ki, khổ, lạc
thị danh bát phong, nhược đắc như thị định giả, tuy thị phàm phu tức nhập Phật vị.
Hà dĩ cố ? Bồ tát giới kinh vân : chúng sinh thụ Phật giới, tức nhập chư Phật vị
đắc như thị giả, tức danh giải thoát; diệc danh đạt bỉ ngạn siêu lục độ việt tam giới
đại lực bồ tát, vô lượng lực tôn, thị đại trượng phu.

妄念不生為禪。坐見本性為定。本性� �。是汝 無生心
定者。對境無心。八 風不能動 。八 風者。利 ．衰．毀． 譽．稱．譏．苦．樂。
是名八 風。若得如是定者。雖是凡夫。即 入 佛位 。
何 以 故。菩薩戒經云 。眾生受佛戒。即入 諸佛 位 。
得如是者。即名解脫。亦名達彼岸。� �六 度。越三界
大力 菩薩。無量力 尊。是大丈 夫。


**

Bất trụ nhất thiết xứ giả, bất trụ thiện-ác hữu-vô nội-ngoại trung gian, bất trụ không,
diệc bất trụ bất không, bất trụ định, diệc bất trụ bất định, tức thị bất trụ nhất thiết xứ
chỉ cá bất trụ nhất thiết xứ, tức thị trụ xứ dã. Đắc như thị giả, tức danh vô trụ tâm dã
vô trụ tâm giả thị Phật tâm.

不住 一 切處者。不住 善惡．有無．內外中間。不住空。
亦不住 不空。不住 定。亦不住 不定。即是不住 一 切處。
只箇不住 一 切處。即是住 處也。得如是者。即名無住 心也。
無住 心者是佛心。

[Thanh Trúc]

– Thân tâm này lấy cái gì để thấy? Lấy mắt thấy, lấy tai, mũi và thân tâm v.v… để thấy chăng?

– Cái thấy này không phải như các thứ thấy đó.

– Đã không như các thứ thấy đó, là lấy cái gì thấy?

– Là Tự tánh thấy. Vì sao? Vì Tự tánh (tánh của mình) xưa nay trong sạch yên tịnh không lặng, chính trong cái thể không lặng ấy hay sanh cái thấy này.

– Chỉ như thể thanh tịnh còn không thể có, thì cái thấy này từ đâu mà có?

– Ví như trong gương sáng tuy không có hình tượng, mà có thể thấy tất cả hình tượng. Vì sao? Vì gương sáng không tâm. Người học đạo nếu tâm không có chỗ nhiễm, vọng tâm chẳng sanh, tâm ngã sở (tâm chấp mình và sự vật của mình) diệt, tự nhiên được thanh tịnh, vì thanh tịnh nên hay sanh cái thấy này.(*)

Kinh Pháp Cú nói: “Trong cứu kính không, rõ ràng dựng lập, ấy là thiện tri thức.”

[Thanh Trúc]

– Kinh Niết-bàn trong phẩm Kim Cang Thân nói: “không thể thấy mà thấy rõ ràng, không có biết mà không chẳng biết” là thế nào?

– Không thể thấy, vì cái thể của Tự tánh không hình tướng, không thể có, nên nói “không thể thấy”. Song cái thấy không thể được đó, thể nó yên tịnh lặng lẽ, không có tới lui, chẳng lìa dòng đời, mà dòng đời không lôi cuốn được nó, thản nhiên tự tại, tức là thấy rõ ràng.

Không có biết, vì Tự tánh không hình, vốn không phân biệt, nên nói “không có biết”. Không chẳng biết, vì trong cái thể không phân biệt ấy đầy đủ hằng sa diệu dụng. Hay phân biệt tất cả, thì không việc gì chẳng biết, nên nói “không chẳng biết”. Kệ Bát-nhã nói: “Bát-nhã không biết, không việc gì chẳng biết; Bát-nhã không thấy, không chỗ nào chẳng thấy.”

– Kinh nói: “Chẳng thấy có không là chân giải thoát.” Thế nào là chẳng thấy có không?

– Khi chứng được tâm thanh tịnh gọi là có, trong đó chẳng sanh cái tưởng được tâm thanh tịnh, gọi là chẳng thấy có. Được cái tưởng không sanh không trụ, mà không khởi tưởng được không sanh không trụ, gọi là chẳng thấy không, nên nói chẳng thấy có không. Kinh Lăng Nghiêm nói: “Biết thấy lập biết là gốc vô minh, biết thấy không thấy, đây là Niết-bàn.” Cũng gọi là giải thoát.

[Thanh Trúc]

– Thế nào là không có chỗ thấy?

– Nếu thấy kẻ nam người nữ và tất cả màu sắc hình tượng, mà ở trong đó không khởi tâm yêu ghét thì cùng không thấy chẳng khác, ấy là không có chỗ thấy.

(若見男子女人及一 切色像 。於 中不起愛憎與不見等。即是無所見也� �

Nhược kiến nam tử nữ nhân cập nhất thiết sắc tượng, ư trung bất khởi ái tăng dữ bất kiến đẳng, tức thị vô sở kiến dã.)


– Khi đối tất cả màu sắc hình tượng thì gọi là thấy, khi chẳng đối màu sắc hình tượng cũng gọi là thấy chăng?

– Gọi thấy!

– Khi đối vật là có thấy, khi không đối vật làm sao có thấy?

– Nay nói thấy, không luận đối vật cùng chẳng đối vật. Vì sao? Vì tánh thấy thường hằng, khi có vật thì thấy vật, khi không vật thì thấy không. Thế nên biết, vật tự có đi lại, tánh thấy không có đi lại, các căn (tai, mũi, lưỡi, thân…) cũng như vậy.

(今言見者。不論對 物與不對物。何 以 故。為見性常故。有物之 時即見。無 物之 時亦見也。故知物自有去來。見性無� �去也。諸彼亦耳。

Kim ngôn kiến giả, bất luận đối vật dữ bất đối vật. Hà dĩ cố ? vi kiến tính thường cố, hữu vật chi thời tức kiến, vô vật chi thời diệc kiến dã, cố tri vật tự hữu khứ lai, kiến tính vô lai khứ dã, chư bỉ diệc nhĩ.)


– Ngay khi thấy vật, trong cái thấy có vật chăng?

– Trong cái thấy chẳng lập vật.

– Ngay khi thấy không vật, trong cái thấy có không vật chăng?

– Trong cái thấy chẳng lập không vật.

[Thanh Trúc]

Tính Thấy.

[Thanh Trúc]

– Môn đốn ngộ này lấy gì làm Tông (chủ)? Lấy gì làm Chỉ (chỉ thú)? Lấy gì làm Thể? Lấy gì làm Dụng?

– Lấy vô niệm (tâm không dấy khởi) làm Tông. Vọng tâm chẳng khởi làm Chỉ. Lấy thanh tịnh làm Thể. Lấy trí làm Dụng.

– Đã nói vô niệm làm Tông, chưa biết vô niệm là vô niệm nào?

– Vô niệm là không tà niệm, chớ chẳng phải không chánh niệm.

– Thế nào là tà niệm? Thế nào là chánh niệm?

– Niệm có, niệm không là niệm tà, chẳng niệm có không là niệm chánh; niệm thiện, niệm ác là niệm tà, chẳng niệm thiện ác là niệm chánh; cho đến niệm khổ vui, sanh diệt, thủ xả, oán thân, yêu ghét thảy đều là niệm tà, chẳng niệm khổ vui… là niệm chánh. (*)

– Thế nào là chánh niệm?

– Chánh niệm là chỉ niệm Bồ-đề.

– Bồ-đề có thể được chăng?

– Bồ-đề không thể được.

– Đã không thể được làm sao chỉ niệm Bồ-đề?

– Bồ-đề chỉ là danh tự giả lập, thật không thể được. Cũng không có trước sau được. Vì không thể được nên không có niệm. Chỉ cái không niệm ấy gọi là chân niệm. Bồ-đề không có chỗ niệm. Không có chỗ niệm tức là tất cả chỗ không tâm, ấy là không có chỗ niệm.

Những lối giải vô niệm như trên, đều là tùy sự phương tiện giả lập danh tự, vẫn đồng một thể, không hai không khác. Cốt biết tất cả chỗ không tâm tức là “vô niệm”. Khi được vô niệm thì tự nhiên giải thoát. (**)

[Thanh Trúc]

– Thế nào là hành hạnh Phật?

– Chẳng hành tất cả hạnh là hành hạnh Phật, cũng gọi là hạnh chánh, cũng gọi là hạnh Thánh. Như trước đã nói, chẳng hành có không, yêu ghét v.v… ấy vậy. Đại Luật quyển năm phẩm Bồ-tát nói: “Tất cả Thánh nhân chẳng hành hạnh chúng sanh, chẳng hành hạnh chúng sanh là hạnh Thánh.” (*)

*

– Thế nào là chánh kiến?

– Thấy mà không có chỗ thấy là chánh kiến.

– Thế nào thấy mà không có chỗ thấy?

– Khi thấy tất cả sắc không khởi nhiễm trước. Không nhiễm trước thì không khởi tâm yêu ghét, ấy là thấy mà không có chỗ thấy. Nếu khi được thấy mà không có chỗ thấy gọi là con mắt Phật, trọn không có con mắt khác. Nếu khi thấy tất cả sắc khởi yêu ghét, ấy là có chỗ thấy. Có chỗ thấy là con mắt chúng sanh, trọn không có con mắt khác làm con mắt chúng sanh, cho đến các căn cũng lại như thế. (**)

[Thanh Trúc]

*

Niệm hữu niệm vô tức danh tà niệm, bất niệm hữu vô tức danh chính niệm; niệm thiện niệm ác danh vi tà niệm,
bất niệm thiện ác danh vi chính niệm; nãi chí khổ lạc sinh diệt thủ xả oán thân tăng ái,
tịnh danh tà niệm, bất niệm khổ lạc đẳng, tức danh chính niệm.


念有念無即名邪念。不念有無即名正� �。念善念惡名為邪念。
不 念善惡名為正念。乃至苦樂．生滅．� �捨．怨親．憎愛。
並 名邪念。不念苦樂等。即名正念。

------------

**

Chỉ như bồ đề giả lập danh tự thật bất khả đắc, diệc vô tiền hậu đắc giả,
vi bất khả đắc cố tức vô hữu niệm. Chỉ cá vô niệm, thị danh chân niệm,
bồ đề vô sở niệm, vô sở niệm giả, tức nhất thiết xứ vô tâm.
thị vô sở niệm, chỉ như thượng thuyết như hứa chủng vô niệm giả,
giai thị tùy sự phương tiện, giả lập danh tự, giai đồng nhất thể, vô nhị vô biệt,
đãn tri nhất thiết xứ vô tâm, tức thị vô niệm dã, đắc vô niệm thời, tự nhiên giải thoát.

只如菩提假立名字。實不可得。亦無� � 後得者。
為不可得故。即無有念。只箇無念。� �名真念。
菩提無所念。無所念者。即一 切處無心。
是無所念。只如上說如許種無念者。
皆是隨事方便 。 假立名字。皆同一 體。無二 無別 。
但 知一 切處無心。即 是無念也。得無念時。自然解脫。

[Thanh Trúc]

Hữu - Vô - Thiện - Ác.