Những đoá hoa thiền

[cunconmocoi]

289. Tụng kinh siêu độ.

Một ông tăng phái Thiên Thai được mời tụng kinh siêu độ cho vợ một người nông phu mới chết. Nông phu hỏi:
- Thầy có nghĩ rằng vợ con được ích lợi gì trong pháp sự này?
Ông tăng đáp:
- Không những bà nhà mà tất cả chúng sinh đều được ích lợi.
Nông phu phản đối:
- Thầy nói tất cả chúng sinh, nhưng vợ con vốn yếu đuối làm sao tranh được với những người khác. Xin thầy làm ơn chỉ tụng riêng cho nàng thôi.
Ông tăng giải thích rằng Phật tử phải coi chúng sinh bình đẳng và do đó họ phải được hưởng pháp ích như nhau.
- Giáo lý đó rất hay, nhưng con có một người hàng xóm đối với con rất thô lỗ và khắc bạc, thầy có thể loại hắn ra ngoài chúng sinh được không!
(Zen Koans)

---------------

Chúng ta đều cười bác nông phu, nhưng chúng ta có khác gì bác ta đâu? Con người là loại chúng sinh ích kỷ nhất khi hãy còn ngã chấp.

___________

[cunconmocoi]

291. Con trâu qua cửa.

Pháp Diễn nói:
- Con trâu qua cửa đầu, sừng và 4 chân đều qua, tại sao cái đuôi lại không qua?
(Zen Koans)

---------------

Con trâu tượng trưng cho nhục thể. Đầu, sừng và bốn chân đều qua là tượng trưng cho Thân, Khẩu, Ý bị ảnh hưởng của năm giác quan, cái đuôi tượng trưng cho Phật tánh không bị ảnh hưởng bởi mê vọng.

___________

[cunconmocoi]

293. Nghe gà gáy.

Trần Đề Hình vào núi tham học, Pháp Diễn hỏi:
- Lúc nhỏ Đề Hình có đọc qua thơ Tiểu Diễm không? Tôi nhớ có hai câu:

頻 呼 小 玉 元 無 事
Tần hô tiểu ngọc nguyên vô sự
只 要 檀 郎 認 得 聲
Chỉ yêu đàn lang nhận đắc thanh.

"Cô nàng gọi mãi những vô ích
Chỉ thằng tốt mã nghe ra thôi.”
(Tuệ Sĩ dịch)
Đề Hình ứng tiếng "Dạ!" Tổ nói: "Phải xét cho kỹ!"
Viên Ngộ từ ngoài về đứng hầu một bên hỏi:
- Nghe sư phụ đọc thơ Tiểu Diễm, Đề Hình có hiểu không?
- Ông ta chỉ nhận được tiếng: "Chỉ thằng tốt mã nghe ra thôi.”
- Nếu Đề Hình nhận được tiếng thì ông sai ở chỗ nào?
Tổ nói:
- Thế nào là ý tổ sư từ Tây sang? là cây bách trước sân.
Viên Ngộ có chút tỉnh ngộ, bèn ra ngoài, bỗng nhiên thấy một con gà bay lên hàng dậu, vỗ cánh gáy, bèn tự nhủ: "Đây chẳng là tiếng sao?" bèn vào thất làm bài kệ tỏ ngộ cảnh của mình trình lên Tổ:

金 鴨 香 消 錦 繡 幃
Kim áp hương tiêu cẩm tú vi
笙 歌 叢 裏 醉 扶 歸
Sanh ca tùng lý túy phù quy
少 年 一 段 風 流 事
Thiếu niên nhất đoạn phong lưu sự
只 許 佳 人 獨 自 知
Chỉ hứa giai nhân độc tự tri
昭 覺 克 勤
Chiêu Giác Khắc Cần
Ngỗng vàng màn gấm hết hương rồi
Say giữa đàn ca, đỡ dậy thôi
Một đoạn phong tình qua tuổi trẻ
Đành riêng người đẹp nhận ra ngươi.
(Tuệ Sĩ dịch)

Pháp Diễn nói: " Đó là việc lớn của Phật, Tổ; bọn căn nhỏ lực kém không thể làm được. Ta chỉ giúp vui cho ngươi thôi."
(Minh Tâm Kiến Tánh Thoại Thiền Tông).

------------------

Trong thơ Tiểu Diễm, theo ngữ khí thì mục đích chỉ là cần nhận ra tiếng, nhưng theo bản ý thì nhận tiếng chưa đủ mà là muốn nhận tâm của người phát ra tiếng đó, do nhận tiếng mà vào thẳng nguồn tâm.

_____________

[cunconmocoi]

299. Vách núi vạn trượng.

Tào Sơn hỏi Đại Điên:
- Có một người từ vách núi vạn trượng nhẩy xuống, đó là người nào vậy?
- Không tồn tại.
- Cái gì không tồn tại?
- Cái ném mà chẳng vỡ.
(Thiền Cơ)

--------------

Một người chỉ tự tánh. Không tồn tại là chỉ mắt thịt nhìn không thấy.

__________

Thiền sư Tào Sơn giăng bẩy :
- Có một người từ vách núi vạn trượng nhẩy xuống, đó là người nào vậy?
Thiền sư Đại Điên đã thâm ngộ "Ngã không" nên không mắc bẩy :
- Không tồn tại.
Tào Sơn "dí" thêm :
- Cái gì không tồn tại?
Nếu còn thấy CÓ PHÁP là chưa được, nên Đại Điên đã trả lời :
- Cái ném mà chẳng vỡ.

[cunconmocoi]

301. Sống một mình trên đỉnh núi.

Một ông tăng hỏi Vân Cư:
- Có thể lánh cư trên đỉnh núi không?
- Sao ngươi lại bỏ tọa thiền ở thung lũng mà trèo lên đỉnh núi vậy?
(Zen Koans)

-----------------

Công án này thích hợp cho chư tăng cũng như cho người trong xã hội hiện tại. Nếu tôi lánh cư thì sẽ thế nào? Sẽ không có ai làm phiền tôi, mọi sự sẽ êm ả và thanh tịnh. Nhiều người muốn trốn chạy. Vân Cư trả lời rằng vấn đề là ở tâm ngươi bất an. Thiền ở thung lũng tức là thiền ở đỉnh núi. Nhiều người nghĩ rằng thiên đường hay hạnh phúc là ở một nơi nào đó. Nhiều người nghĩ rằng tập thiền là một phương cách có một đời sống khác với cuộc sống hiện tại. Nhưng trở thành tốt không có nghĩa là dẹp bỏ những điều xấu đi, mà là những điều xấu đã trở thành tốt. Khó nhọc và khó khăn làm chúng ta nhận chân được giá trị của cuộc đời. Càng nhiều nước đá thì có nhiều nước; càng nhiều khó khăn thì đời càng đáng sống. Nhưng người ta vẫn còn nghĩ rằng nơi chốn và hoàn cảnh là nguyên nhân của khó khăn. Nếu có tâm và thái độ như thế thì bất cứ đi đâu cũng sẽ gặp khó khăn.

______________


Chán chê Địa-ngục khổ đau,
Ngán thay cho nổi mưu cầu Thần Tiên.
Đôi đường sinh tử triền miên,
Ấy là giả-tưởng, trược phiền vô-minh.
B

[cunconmocoi]

306. Giáo lý tối thượng.

Tuyết Phong hỏi Đức Sơn:
- Con có thể chia sẻ giáo lý tối thượng mà chư tổ đã đạt được không?
Đức Sơn đánh cho một gậy mà rằng:
- Ngươi nói cái gì?
Tuyết Phong không hiểu, ngày hôm sau lại lặp lại câu hỏi. Đức Sơn nói:
- Thiền không có lời, cũng không có gì để cho.
Nham Đầu nghe được chuyện này bèn nói:
- Đức Sơn có xương sống bằng sắt, nhưng đã làm hỏng thiền bằng những lời nói mềm.
(Zen Koans)

------------------

Tuyết Phong là pháp tử của Đức Sơn. Đối thoại này xẩy ra khi Tuyết Phong hãy còn là một ông tăng trẻ. Cũng như những người khác ông nghĩ Niết Bàn, giáo lý tối thượng là một cái gì đó; do đó Đức Sơn đánh ông một gậy, nhưng ông vẫn chưa hiểu. Ngày hôm sau, ông hỏi lại. Đức Sơn đáp "Thiền không có lời" , Bồ Đề Đạt Ma " Ta không biết", Huệ Khả "không nắm được.” Thiền là đời sống, nếu dùng khái niệm thì nó chết. Khi Nham Đầu phê bình Đức Sơn làm hỏng thiền với những lời giảng giải, thì chính lời phê bình này cũng đã làm hỏng thiền vì lắm lời. Thiền phải tự thực chứng. Có phải công án này đễ hiểu không? Nếu đúng vậy thì chỉ là tri thức.

_____________

[cunconmocoi]

310. Mời vào.

Cam Chí thấy Tuyết Phong tới vội đóng cửa lại và nói:
- Mời vào!
Tuyết Phong đứng ngoài dậu tre giơ tay phất cà sa một cái, Cam Chí lập tức mở cửa, vái lạy.
(Thiền Cơ)

--------------------

Cam Chí đóng cửa là có tâm phân biệt trong, ngoài. Tuyết Phong phất tay áo là chỉ đã vào trong. Cam Chí hiểu được điều này nên vội mở cửa vái lạy.

______________

Cam Chí chỉ muốn trắc nghiệm bạn đạo một tí thôi mà !

_ Xin mời vào !

[cunconmocoi]

311. Lưỡi rơi xuống đất.

Một ông tăng hỏi Nghiêu Sơn :
- Thế nào là ý tổ sư từ Tây sang?
- Tiết trọng Đông trời rất lạnh.
- Thế nào là chỗ thăm thẳm của thiền sư?
- Đợi lưỡi ngươi rơi xuống đất ta sẽ bảo cho biết.
(Thiền Cơ)

----------------

Đừng đi hỏi người ngoài, ý tổ sư, chỗ thăm thẳm đều chỉ tự tánh, phải tự mình thể hội.

____________

- Thế nào là ý tổ sư từ Tây sang?

[cunconmocoi]

313. Nước không gân cốt.

Bàng cư sĩ hỏi Đạo Nhất:
- Nước không gân cốt, sao mang được thuyền lớn?
- Nơi đây không có nước, cũng không có thuyền nói gì đến gân cốt?
(Thiền Cơ)

---------------

Nước chỉ bản thể giới, thuyền chỉ hiện tượng. Câu nói của Đạo Nhất không chấp cả bản thể lẫn hiện tượng.

___________

Về đâu, rồi nữa về đâu,
Thường Xuân Chân-Lý dễ hầu phân hai.

A

[cunconmocoi]

315. Vạn dặm không mây.

Một ông tăng hỏi Thọ Chiểu:
- Khi vạn dặm không mây thì làm sao?
- Trời xanh cũng phải ăn gậy.
- Sao lại trách trời?
- Vì khi chúng ta cần mưa thì trời lại không mưa, và khi chúng ta cần trời đẹp thì trời lại xấu.
(Zen Koans)

----------------

Ông tăng chấp vào trạng thái tâm mà ông đạt được, có lẽ trong sáng như bầu trời không mây. Nhưng thiền sư đánh vào bất cứ gì cần phải đánh để thức tỉnh chân lý: tăng, sư, Phật, trời, vũ trụ. Nếu chấp vào trời đẹp, trời xấu liền tạo ra vấn đề.

___________

Phải chi giai thoại này chỉ võn vẹn 2 câu :

- Khi vạn dặm không mây thì làm sao?
- Trời xanh cũng phải ăn gậy.

thì hay biết mấy !
Thọ Chiểu giải thích, cho ta thấy Thọ Chiểu chẳng có Thiền Ý.

Lời bình cũng "trớt quớt".