Những đoá hoa thiền

[cunconmocoi]

266. Đơn Hà Thiên Nhiên.

Đơn Hà lúc thiếu thời, dám nói dám làm. Sau khi thọ giới với Thạch Đầu bèn đến thăm Mã Tổ. Chưa gập mặt đã vào tăng đường, cưỡi lên đầu tượng thánh tăng mà ngồi. Đại chúng kinh ngạc, khi Mã Tổ vào tăng đường nói "Con ta thiên nhiên."
Đơn Hà lạy tạ nói:
- Tạ ơn sư phụ đã cho pháp hiệu.
Do đó có tên là Thiên Nhiên.
(Minh Tâm Kiến Tánh Thoại Thiền Tông)

-------------------

Lão Tử nói: "Đạo pháp tự nhiên" còn Phật gia gọi là "Tự Tánh.” Lời của Mã Tổ là khen cử động của Đơn Hà hợp với Đại Tự Nhiên.

_____________

Then chốt giai thoại này là Đơn Hà cưỡi lên vai Thánh tượng, chớ không phải 2 từ "Thiên Nhiên", lời bình trên là "hầm sâu vô minh"

------------------

Đan Hà Thiên Nhiên (zh.dānxiá tiānrán 丹霞天然, ja. tanka tennen), 739-824, là Thiền sư Trung Quốc, môn đệ của Thiền sư Thạch Đầu Hi Thiên và Mã Tổ Đạo Nhất và cũng là thầy của Thuý Vi Vô Học. Sư là nhân vật chính trong Công án 76 của Bích nham lục.

Thiền sư Viên Ngộ Phật Quả thuật lại trong Bích nham lục, Sư trước học Nho đi vào Trường An ứng thi làm quan. Trên đường đi Sư gặp một thiền khách, ông ta hỏi:

Nhân giả đi đâu?"
Sư đáp: "Đi thi làm quan."
Ông khách lại nói: "Thi làm quan đâu có bằng thi làm Phật."
Sư hỏi: "Thi làm Phật phải đến chỗ nào?"
Ông khách đáp: "Hiện nay ở Giang Tây có Mã Đại sư ra đời, là trường thi làm Phật, nhân giả nên đến đó." Sư bỏ thi, tìm đến Giang Tây ra mắt Mã Tổ. Mã Tổ lại khuyên Sư đến Thạch Đầu Hi Thiên.

Đến Thạch Đầu, Sư luân phiên làm bếp ba năm (Điển toà). Một hôm Thạch Đầu bảo chúng: "Ngày mai cắt cỏ ở dưới điện Phật." Sáng hôm sau, đại chúng mỗi người cầm liềm cầm cuốc đến trước chùa làm cỏ. Chỉ riêng Sư lấy thau múc nước gội đầu, đến quỳ gối trước Hoà thượng. Thạch Đầu thấy thế cười liền cạo tóc cho Sư. Cạo xong Thạch Đầu lại vì Sư nói Giới (sa. śīla), Sư không nghe, bịt tai ra đi.

Trở lại Giang Tây yết kiến Mã Đại sư, chưa lễ ra mắt, Sư đi thẳng vào tăng đường trèo lên cổ tượng Văn-thù-sư-lợi ngồi. Đại chúng kinh ngạc chạy báo cho Mã Tổ hay. Tổ đích thân vào tăng đường trông thấy bèn nói:

"Con ta, Thiên Nhiên!"
Sư bèn bước xuống lễ bái, thưa: "Cảm tạ thầy ban cho pháp hiệu."
Mã Tổ hỏi: "Từ đâu đến?"
Sư thưa: "Từ Thạch Đầu đến."
Tổ hỏi: "Đường Thạch Đầu trơn, ngươi có té chăng?"
Sư đáp: "Nếu có trợt té thì chẳng đến đây."

Sau khi từ biệt Mã Tổ, Sư vẫn tiếp tục du phương. Đến chùa Huệ Lâm, gặp lúc trời lạnh, Sư bèn lấy tượng Phật gỗ đốt để sưởi, viện chủ trông thấy quở:

"Sao đốt tượng Phật của tôi?"
Sư lấy gậy bới tro nói: "Tôi đốt tìm Xá-lợi."
Viên chủ bảo: "Phật gỗ làm gì có Xá-lợi?"
Sư nói: "Đã không có Xá-lợi thì thỉnh thêm hai vị nữa đốt."
Viện chủ nghe câu này tất cả kiến chấp đều tan vỡ.

Niên hiệu Trường Khánh năm thứ tư (824) ngày 23 tháng 6 Sư gọi đệ tử bảo: "Lấy nước nóng tắm, ta sắp đi đây." Tắm xong, Sư đội mũ mang giày cầm trượng, duỗi một chân chưa đến đất liền tịch. Vua sắc phong là Trí Thông Thiền sư.

[cunconmocoi]

267. Tể tướng Bùi Hưu.

Tể tướng nhà Đường là Bùi Hưu hâm mộ thiền đạo của Hoàng Bá, mời vào phủ, trú ở Khai Nguyên Tự. Một hôm, Bùi Hưu viết một chương về những kiến giải của mình trình lên thiền sư. Thiền sư cầm lấy để ở chỗ ngồi, không đọc qua. Một lúc, hỏi:
- Ngươi hiểu không?
- Không hiểu.
- Nếu hiểu được còn khá một chút, còn nếu căn cứ vào giấy, mực thì không phải là tông ta.
(Minh Tâm Kiến Tánh Thoại Thiền Tông)

-----------------

Thiền sư chỉ bảo chúng ta tự tham, tự ngộ, không được dùng tri kiến mà suy luận, dùng thức tâm mà tìm đường ra, càng vào sâu càng mê man.
Có thể viết ra được, là tri kiến không phải là thiền.

______________


"Ảnh hình an-trụ Sơn-trung.
Mênh-mông nương vắng, chập-chùng đồi xanh,
Nắng reo khóm trúc an lành.
Chờn-vờn bướm lượn bức mành mành hoa".
A

[cunconmocoi]

268. Ăn trộm măng.

Triệu Châu gặp một bà già trên đường bèn hỏi bà đi đâu. Bà già đáp:
- Đi ăn trộm măng của Triệu Châu.
- Nếu bỗng nhiên gặp Triệu Châu thì phải làm sao?
Bà già bèn tát cho Triệu Châu một tát.
(Minh Tâm Kiến Tánh Thoại Thiền Tông)

-------------------

Ăn trộm là một hành vi bí mật, cũng để diễn ý "Không thể nói được" đồng thời cũng là để khảo nghiệm Triệu Châu, xem Triệu Châu đối đáp ra sao. Triệu Châu cũng là một tác gia dĩ nhiên không chịu đáp bèn hỏi ngược lại. Bà già nhanh tay, lẹ mắt bèn đánh cho một tát tai. Triệu Châu vẫn không nói gì.

______________

Ngài Triệu Châu thật là may mắn, được đức Văn Thù tát vào mặt.

[cunconmocoi]

269. Cổ đức ở đâu?

Bùi Hưu vào chùa thấy bức họa một vị cổ đức bèn hỏi chư tăng:
- Bức họa còn đây, cổ đức ở đâu?
Chư tăng không đáp được. Khi Hoàng Bá ra, Bùi Hưu lại hỏi Hoàng Bá cùng câu hỏi. Hoàng Bá gọi:
- Bùi Hưu.
- Dạ.
- Là thế đó!
Bùi Hưu hoát nhiên đại ngộ.
(Minh Tâm Kiến Tánh Thoại Thiền Tông)

-----------------

"Cổ đức ở đâu?" là giới hạn tự tánh ở một khoảng không gian và thời gian nhất định. Bùi Hưu hỏi là cổ đức, Hoàng Bá chỉ Bùi Hưu là cổ đức, là chỉ đối với thời gian không kim, cổ; đối với không gian không nhân, ngã. Tự tánh vượt lên trên thời, không.

____________

"Ngã kim nhật tại tọa chi địa,
Cổ nhân tằng tiên ngã tọa chi"
Ngàn muôn năm âu cũng thế ni
Ai hay hát, mà ai hay nghe hát ?
(Nguyễn Công Trứ)

---------

Trời ơi ! Cổ nhân là gì ? Nếu biết rằng TA từ lâu lắm rồi vẫn vậy, cổ nhân cũng không ngoài TA, TA xuyên suốt "quá - hiện - vị lai" thì ....cái chuyện "Kỷ Băng Hà" cũng chẳng lâu xa gì :

Thảng như giấc mộng mới vừa ban nảy đây !

[cunconmocoi]

271. Lạy chó.

Một ông tăng đến tham học Thúy Nham, gặp lúc thiền sư đi vắng, bèn đến thăm chủ sự.
- Đã tham kiến hòa thượng chưa? chủ sự hỏi.
Ông tăng trả lời: "Chưa."
Chủ sự chỉ một con chó nói rằng:
- Muốn tham kiến hòa thượng, hãy lạy con chó này!
Ông tăng không lời đáp được.
(Minh Tâm Kiến Tánh Thoại Thiền Tông)

-----------------

Đương thời, mắng Phật, mắng tổ rất thịnh hành không ai lấy thế làm lạ. Ông tăng gặp được sư đệ của Thúy Nham đã học được chân lý Vật Ngã là một.

____________




- Muốn tham kiến hòa thượng, hãy lạy con chó này!

[cunconmocoi]

273. Thần Tán.

Thần Tán thiền sư thọ nghiệp ở Đại Trung Tự, sau đi hành cước, gặp được Mã Tổ mà khai ngộ. Sau đó sư trở về chùa cũ. Một hôm thọ nghiệp sư đọc kinh trong phòng, có con ong chúi đầu vào giấy dán ở cửa sổ để tìm lối ra. Sư bèn nói bài kệ:

空 門 不 肯 出
Không môn bất khẳng xuất
投 窗 也 大 癡
Đầu song dã đại si
百 年 贊 故 紙
Bách niên toàn cố chỉ
何 日 出 頭 時
Hà nhật xuất đầu thì

Cửa không chẳng chịu ra
Quá ngu chui cửa sổ
Giấy cũ trăm năm dùi
Ngày nào dùi được phủng.
(Thích Thanh Từ dịch)

Bổn sư để kinh xuống hỏi:
- Ngươi đi hành cước gặp được người nào mà ta thấy ngươi nói những lời lạ thường.
- Con nhờ ơn Bá Trượng chỉ cho chỗ dứt, nay muốn đáp lại ơn đức thầy.
Bổn sư bèn bảo sư đến giờ trai nói pháp cho đại chúng nghe. Sư lên tòa, đề xướng môn phong Bá Trượng:
- Linh quang độc chiếu, vượt thoát căn trần, thể lộ chân thường, chẳng nệ chữ nghĩa, tâm tánh chẳng nhiễm, vốn tự viên thành, chỉ cần lìa vọng duyên tức là Phật.
Bổn sư nghe rồi liền ngộ, bèn nói:
- Không ngờ đến già lại được nghe việc tốt thế này.
(Minh Tâm Kiến Tánh Thoại Thiền Tông)

------------------

Tất cả tri kiến đều là vọng duyên. Nếu lìa được vọng duyên là trừ được tri kiến.

_____________

[cunconmocoi]

270. Tân Như Lai.

Có một vị cư sĩ tán tụng Triệu Châu:
- Thiền sư quả là một vị cổ Phật.
- Ngươi cũng là một vị tân Như Lai.
(Minh Tâm Kiến Tánh Thoại Thiền Tông)

----------------

Công án này cũng tương tự như công án trên bất tất giải thích, cũng còn một công án tương tự nữa chúng tôi cũng xin chép ra luôn. Có một ông tăng hỏi:"Phật là gì?" Triệu Châu đáp: "Còn ngươi là ai?"

___________


"Không có Phật ba đời,
Không có Phật mười phương
Chỉ một Chân Tâm này,
Vẫn thường là Pháp Vương"

[cunconmocoi]

272. Không biết.

Văn Ích đến tham học Địa Tạng. Địa Tạng hỏi:
- Thượng tọa đi đâu?
- Đi hành cước.
- Hành cước để làm gì?
- Không biết.
- Không biết tối thân thiết.
Văn Ích hoát nhiên khai ngộ.
(Minh Tâm Kiến Tánh Thoại Thiền Tông)

-------------------

"Không biết" tức không phân biệt , mà không phân biệt chính là tự tánh. Trong truyện Liêu Trai, khi đi thi khảo Thành Hoàng, có vị thí sinh đã viết hai câu: "Có tâm làm thiện, tuy thiện nhưng không thưởng. Vô tâm làm ác, tuy là ác nhưng không tội." Có thể nói đã hiểu thiền rất sâu vậy.

_____________


"Những người học Phật tu Thiền là mê là điên !"

[cunconmocoi]

274. Xem hoa đào nở.

Linh Vân Chí Cần thiền sư nhân xem hoa đào mà ngộ bèn làm bài kệ:

三 十 年 來 尋 劍 客
Tam thập niên lai tầm kiếm khách
幾 回 洛 葉 又 抽 枝
Cơ hồi lạc diệp hựu trừu chi
自 從 一 見 桃 花 後
Tự tòng nhất kiến đào hoa hậu
直 至 如 今 更 不 疑
Trực chí như kim cánh bất nghi.
靈 雲 至 勤
Linh Vân Chí Cần

Ba chục năm qua tìm kiếm khách
Bao hồi lá rụng với cành trơ
Một lần từ thấy đào hoa đó
Cho đến bằng nay hết cả ngờ.
(Tuệ Sĩ dịch)
(Minh Tâm Kiến Tánh Thoại Thiền Tông)

------------------

Trước khi hoa đào nở là tĩnh, hoa nở là động, sau đó lại trở về tĩnh. Như vậy là trong tĩnh có động, trong động có tĩnh. Linh Vân Chí Cần xem hoa nở, từ trong động mà nhìn thấy tĩnh, vượt lên Động Tĩnh đối đãi, do đó mà ngộ.

_____________

Lời bình trên "trớt quớt"

[cunconmocoi]

275. Đầu sào trăm trượng.

Thạch Sương hỏi:
- Người đã lên đến đầu gậy dài trăm trượng, làm sao có thể bước tới nữa?
Trường Sa Cảnh Sầm làm một bài kệ về công án này:

百 尺 竿 頭 坐 底 人
Bách xích can đầu tọa để nhân
雖 然 得 入 未 為 真
Tuy nhiên đắc nhập vị vi chân
百 尺 竿 頭 須 進 步
Bách xích can đầu tu tiến bộ
十 方 世 界 現 全 身
Thập phương thế giới hiện toàn thân

Gậy đầu nghìn thước chẳng lung lay
Dù đã lên đây, chưa thật đây
Chót gậy nghìn tầm còn bước nữa
Mười phương thế giới thiệt thân này.
(Tuệ Sĩ dịch)
(Zen Koans)

---------------

Bất cứ người nào cố gắng cũng có thể leo tới chót sào trăm trượng, nhưng leo xa hơn thì theo lý không thể nào làm được. Thiền sinh phải làm sao? Thiền sinh có thể hiểu ngộ là gì, nhưng biết ngộ là gì không phải là thiền. Thiền là đời sống, và đời sống thì vượt lên lý luận. Nếu thiền sinh không để cả đời vào đó, thì sẽ không bao giờ đạt được. Dùng lửa thử vàng, muốn bắt cọp con thì phải vào hang cọp. Leo lên chót gậy, là giác ngộ, chưa đủ. Phải đi xa hơn (mười phương), phải sống giác ngộ. Ta bà là Niết Bàn, Niết Bàn là Ta Bà.

_____________

Thế nào là "đầu sào trăm trượng ?". Ai dám đầu sào trăm trượng mà bước thêm bước nữa ? Chắc chắn là sẽ rơi vào khoảng không, đồng nghĩa là sẽ tan xác, nhưng lạ thay ! Thêm bước nữa mới thấy "bàn tay Phật", hành giả không chết, mà là "thoát kiếp đọa đày" !