Kinh Duy Ma Cật chữ Hán + Hán Việt + Việt dịch

[Thanh Trúc]

Chú thích của phẩm II:


1. Phương tiện: Phương là phưong pháp, tiện là tiện dụng ; phương pháp đem ra dùng thích hợp căn cơ của mỗi chúng sanh, mỗi thời đại,. mỗi quốc độ nên gọi là phương tiện.

2. Du hí thần thông: Phật và Bồ Tát có thần thông tự tại vô ngại, vận dụng hóa độ chúng sanh, làm sự vui chơi của mình, nên gọi là du hý. Lại có nghĩa: Bồ Tát đã lịch thiệp các pháp thần thông, do từ chứng ngộ chơn tánh mà hiển phát, vận dụng xuất nhập dễ dàng như chơi, không điều chi ngăn ngại, chẳng phải như thần thông của nhà ngoại đạo, nhị thừa do tu luyện mà có, còn bị ngại, nên gọi là du hí thần thông.

3. Tổng trì: Tiếng Phạn gọi là Đà la ni, Tàu dịch là Tổng trì, tức là chỉ cho công năng giữ gìn các pháp lành khiến cho không mất, các pháp dữ không sanh, chia làm bốn món :
.....1) Pháp Đà la ni : với các Pháp Phật dạy nghe giữ gìn không quên.
.....2) Nghĩa Đà la ni : với nghĩa các pháp giữ gìn không quên.
.....3) Chú Đà la ni : do sức thiền định phát ra lời bí mật có thần hiệu không lường.
.....4) Nhẫn Đà la ni : an trú nơi thật tướng của các pháp.
Trong luận Phật Địa, quyển thứ 5 có nói : Đà La ni là sức tăng thượng của niệm tuệ hay giữ gìn vô lưọng Phật pháp.

4. Pháp môn: Giáo pháp của Phật nói ra là phép tắc khuôn mẫu cho thế gian. Các bậc Hiền, Thánh nương vào đó mà được nhập đạo, gọi là Pháp môn. Kinh Pháp Hoa, phẩm Phương Tiện nói “... dùng chữ pháp môn tỏ bày Phật đạo”.

5. Bạch y: Danh từ xưng gọi người thế tục, vì người thế tục ưa thích mặc y phục trắng nên gọi là “bạch y”.

6. Ba cõi: Dục giới, Sắc giới, Vô Sắc giới.

7. Thiền duyệt: Sự vui thích trong cảnh thiền định. Khi nhập vào cảnh thiền định được nhàn tịnh, thư thới làm cho vui thích tâm thần.

8. Sát Đế Lợi: (Ksatriya) tàu dịch là Điền chủ, giòng vua ở xứ Ấn Độ. Một họ trong bốn họ : 1) Sát đế lợi, 2) Bà la môn, 3)Tỳ xá, 4)Thủ đà.

9. Bà la môn: (Brahmana) Tàu dịch là Tịnh hạnh, một giòng họ tu hạnh trong sạch, thờ trời Đại phạm thiên, ở xứ Ấn Độ.

10. Nội quan: Quan Bộ lại trong cung cấm nhà vua.

[Thanh Trúc]

11. Phạm thiên: hoặc Đại phạm thiên vương là vua cõi trời sơ thiền nơi Sắc giới. Cõi sơ thiền có 3 từng trời : 1) phạm chúng, 2) Phạm phụ, 3) Đại phạm, đã xa lìa sự dục nhiễm ở cõi Dục giới, thân tâm yên tịnh trong sạch nên gọi là Phạm thiên.

12. Đế Thích: Là vị trời chủ tể cõi Đạo Lợi Thiên trên chót núi Tu Di. Từng trời này có 33 cõi mà vị Đế Thích ở cõi chính giữa thống lãnh 32 cõi kia.

13. Tứ Thiên Vương hộ thế: Bốn vị ở bốn phía ngang lưng chừng núi Tu Di, làm vị ngoại tướng giúp đỡ trời Đế Thích coi sóc dân gian, mỗi vị ủng hộ mỗi châu thiên hạ nên gọi là Tứ Thiên Vưong hộ thế :
...1) Trì quốc thiên vương ở phương đông ;
...2) Tăng trưởng thiên vương ở phương nam ;
...3) Quảng mục thiên vương ở phương tây ;
...4) Đa văn thiên vương ở phương bắc.

14. Vô tác: Không có thi vi tạo tác, là ý nói cái thân do nhân duyên hiệp thành, không có chủ tể nên nó không tự động tác chuyển vận được.

15. Như chốn không tụ: Như chỗ tụ lạc (xóm làng) trống không, vắng vẻ có bọn giặc cướp nưong ở, hoặc chỗ đồng trống có ác quỉ nhóm họp, là chỗ đáng ghê sợ, đáng nhàm chán không thể nương ở được. Thân con người cũng như thế, do tứ đại họp thành là đống không trơn, lại là ổ chứa nhóm tội lỗi, chiu mọi sự thống khổ bịnh hoạn già chết ép ngặt, nên đáng nhàm chán xa lìa cũng như chốn không tụ kia.

16. Ấm : Năm ấm : sắc, thọ, tưởng, hành, thức.

17. Giới : 18 giới : 6 căn : nhãn, nhĩ, tỹ, thiệt, thân, ý ; 6 trần : sắc, thinh, huơng vị, xúc, pháp ; 6 thức : nhãn thức, nhĩ thức, tỹ thức, thiệt thức, thân thức, ý thức.

18. Nhập : 12 nhập : sáu trần : sắc, thinh, hương, vị, xúc, pháp xung nhập với 6 căn : nhãn, nhĩ, tỹ, thiệt, thân, ý.

19. Pháp thân : Là pháp giới tánh hay là chơn như. Thân có nghĩa là nhóm họp, nên Pháp thân là chỗ sở y chứa nhóm tất cả công đức Pháp tánh. Lại đức Phật lấy pháp tánh chơn như làm thân, nên gọi là pháp thân.

20. Giới, Định, Tuệ, Giải thoát, Giải thoát tri kiến : Năm món này gọi là ngũ phần Pháp thân :
...1) Thân, khẩu, ý xa lìa tất cả tội lỗi gọi là giới.
...2) Chơn tâm đứng lặng lìa tất cả vọng niệm gọi là Định.
...3) Chơn trí sáng suốt chiếu tỏ các pháp gọi là Tuệ.
...4) Thân tâm giải thoát không bị triền phược gọi là giải thoát.
...5) Biết mình thật giải thoát gọi là giải thoát tri kiến.
Người tu hành nhờ giới, định, tuệ làm nhơn mà chứng được thể giải thoát, giải thoát tri kiến của Pháp thân là quả, nên gọi là ngũ phần pháp thân.

[Thanh Trúc]

21. Từ, bi, hỉ, xả : Xem số 5 về phần chú thích ở phẩm trước .

22. Tam muội : Tàu dịch là Định Tâm, định trụ một cảnh, xa lìa những sự loạn động.

23. Ba la mật (Paramita) : Tàu dịch có ba nghĩa 1) Cứu cánh, 2) Đáo bỉ ngạn, 3) Độ vô cực. Danh từ Ba la mật này là do đại hạnh của các vị Bồ Tát mà đặt tên. Chính mình thật thành đại hạnh và giáo hóa cho người đến chỗ rốt ráo nên gọi “sự cứu cánh”. Nương theo dại hạnh của Bồ Tát được từ bờ sanh tử bên này tới bờ Niết bàn bên kia, nên gọi “đáo bỉ ngạn”. Nhờ đại hạnh mà được các pháp rộng rãi sâu xa không bờ bến, nên gọi “Độ vô cực”.

24. Lục thông : Sáu món thần thông :
...1) Thiên nhãn thông : con mắt thấy xa đến cả đại thiên thế giới, những vật nhỏ nhít như vi trùng, những vật có chất ngại, cản trở đều thấy được hết, thấy rõ các chúng sanh trong nhiều kiếp lâu xa, chết ở cõi nào, sanh về cõi nào đều thấy rõ rệt.
...2) Thiên nhĩ thông : lỗ tai nghe xa đến cả thế giới, nhẫn đến tiếng rung động hết sức nhỏ, những tiếng nói của các loại đều nghe được hết.
...3) Tha tâm thông : hiểu biết được tâm nỉệm tư tưởng của tất cả chúng sanh.
...4) Túc mạng thông : biết rõ những kiếp trước của mình và của chúng sanh không điều gì ngăn ngại.
...5) Thần túc thông : được các pháp thần thông biến hóa tự tại.
...6) Lậu tận thông : trừ sạch hết thảy phiền não.

25. Tam minh :
...l) Túc mạng minh : biết được những việc sống chết đời trước của mình và của tất cả chúng sanh .
...2) Thiên nhãn minh : biết được những việc sống chết đời sau của mình và của tất cả chúng sanh.
...3) Lậu tận minh : biết được những sự khổ hiện tại, dùng trí tuệ trừ sạch hết các phiền não.

26. Ba mươl bảy phẩm trợ đạo : 4 pháp niệm xứ ; 4 pháp chánh cần ; 4 pháp như ý túc ; 5 căn ; 5) lực ; 7 pháp giác chi ; 8 pháp đạo phần. 37 pháp này giúp cho người tu hành thành tựu đưọc đạo quả nên gọi là trợ dạo.

4 pháp niệm xứ: niệm ]à tâm năng quán (tâm hay quán sát), xứ là cảnh sở quán (cảnh bị quán sát). Vì chúng sanh vọng chấp thân ngũ ấm này, nên Phật nói 4 phép quán để đối trị :

...1) Quán thân bất tịnh : Quán sát thân này là vật nhơ bẫn.
...2) Quán thọ là khổ: Quán sát sự thọ lãnh của thân tâm là khổ.
...3) Quán tâm vô thuờng : Quán sát tâm thức luôn luôn sanh diệt không thường trụ .
...4) Quán sát vô ngã: Quán sát các pháp không có chủ tể.

4 pháp chánh cần:
...1) Đoạn những ác pháp đã sanh ;
...2) Đoạn những ác pháp chưa sanh ;
...3) Làm cho các pháp lành tăng trưởng ;
...4) Làm cho các pháp lành chưa sanh được sanh.

4 pháp như ý túc :
...1) Dục như ý túc : có tâm ham muốn tu tập các pháp lành thì được như ý.
...2) Niệm như ý túc : quán sát cảnh gì mà nhứt tâm chuyên chú vào đó thì được như ý.
...3) Tinh tấn như y túc : do tinh tấn mà tu tập các pháp lành được như ý.
...4) Tư duy như ý túc : do suy nghĩ mà tu tập được kết quả.

5 căn :
...1) Tín căn : tin theo chánh đạo và trợ đạo.
...2) Tinh tấn căn : là sự dõng mãnh tu theo thiện pháp ;
...3) Niệm căn : ghi nhớ các pháp chánh đạo và trợ đạo ;
...4) Định căn : nhiếp tâm theo chánh đạo ;
...5) Huệ căn : nhờ có dịnh mà chân tánh tự sáng suốt không phải ở ngoài vào.

5 lực: cũng như ngũ căn nhưng vì thật hành theo ngũ căn thì căn lành có sanh, song gốc ác chưa phá hết nên phải gia công tu tập thêm khiến cho thiện căn tăng trưởng. Khi thiện căn thành thục, các ác pháp khỏng còn, nên gọi là ngũ lực.

7 pháp giác chi: Giác là tỏ, nghĩa là tỏ biết pháp tu chơn hay ngụy. Chi là ngành, nghĩa là 7 pháp này có chi phái khác nhau không xen lẫn nhau nên gọi là 7 pháp giác chi hay là 7 pháp giác phần :
...l) Trạch pháp giác chi : dùng trí tuệ quan sát các pháp, giản trạch rõ ràng chơn ngụy.
...2) Tinh tấn giác chi : dõng mãnh chuyên tâm tu tập các pháp chơn chánh. (Không làm theo những khổ hạnh sai lầm của ngoại đạo) luôn luôn không gián đoạn.
...3) Hỉ giác chi : Khởi tâm vui mừng khi ngộ được chơn pháp. Mừng này chẳng phải như những lối mừng theo các việc thường tình điên đảo hư vọng, mà là mừng được an trụ nơi pháp chơn chánh.
...4) Trừ giác chi : đoạn trừ phiền não thô trọng làm cho thân tâm nhẹ nhàng thư thới, xa lìa các pháp hư giả, tăng trưởng công đức chơn thiện.
...5) Xả giác chi : lìa bỏ tất cả pháp chơn, vọng, lòng rổng rang bình đẳng không tưởng dến.
...6) Định giác chi : nhứt tâm an trụ một cảnh, xa lìa vọng tưởng tán loạn.
...7) Niệm giác chi : thường ghi nhớ pháp tu rõ ràng khiến cho định, tuệ bình đẳng.
Lúc tâm hôn trầm nhớ ngay đến ba chi giác : trạch pháp, tinh tấn, hỉ giác mà quán sát các pháp cho khỏi hôn trầm. Lúc tâm loạn vu vơ, nghĩ ngay đến ba chi : “Trừ giác” để trừ sạch các lỗii vê thân miệng ; “Xả giác” để xả tiêu cái trí quán sát ; “Định giác” để vào nơi chánh định thu nhiếp cái tâm tán loạn, cho khòi xao động vu vơ.

8 pháp đạo phần:
...1) Chánh kiến : sự hiểu biết chơn chánh.
...2) Chánh tu duy : sự suy nghĩ chơn chánh.
...3) Chánh ngữ : nói những lời chơn chánh không hư vọng.
...4) Chánh nghiệp : hành động chơn chánh.
...5) Chánh mạng : lấy sự khất thực để nuôi sống thân mạng.
...6) Chánh tinh tấn : tu theo giới, định. tuệ một lòng tinh chuyên không gián đoạn.
...7) Chánh niệm : ghi nhớ nhữmg pháp chơn chánh.
...8) Chánh định : thu nhiếp thân tâm thường được tịch tịnh.

27. Chỉ quán : Tiếng Phạn là Xa ma tha Tỳ bác xá na, Tàu dịch là chỉ quán hay là định tuệ, tịch chiếu, minh tịnh. Chỉ : là ngăn dửt tư tuởng vọng niệm, đoạn trừ giác quán sai lầm, đối với đế lý không lay động. Quán : là trí quán sát phân biệt, hiểu rõ danh tướng các pháp nhơn duyên sanh diệt, khế hội vào lý chơn như.

28. Thập lực, tứ vô sở úy, thập bát bất cộng : đã giải nơi phẩm trước.

29. Vô thượng chánh đẳng chánh giác : chỗ giác ngộ của Phật không còn ai hơn nữa gọi là Vô thượng, xa lìa tà vọng gọi là Chánh, ngộ được chơn lý nên gọi là Giác. Phát tâm Vô thượng chánh đẳng chánh giác là phát tâm mong cầu trí giác vô thượng, quả Phật cứu cánh.

[Thanh Trúc]

Kinh Duy Ma Cật.................................................. .................................................. ......................10
__________________________________________________ _____________________________________

II._ Phương tiện phẩm

方 便 品

第 二

[Thanh Trúc]

Kinh Duy Ma Cật.................................................. .................................................. ......................11
__________________________________________________ _____________________________________

II._ Phương tiện phẩm

方 便 品

第 二

[Thanh Trúc]

Kinh Duy Ma Cật.................................................. .................................................. ......................12
__________________________________________________ _____________________________________

III. Đệ tử phẩm.

弟子品

第 三

[Thanh Trúc]

Kinh Duy Ma Cật.................................................. .................................................. ......................13
__________________________________________________ _____________________________________

III. Đệ tử phẩm.

弟子品

第 三

[Thanh Trúc]

Kinh Duy Ma Cật.................................................. .................................................. ......................09
__________________________________________________ _____________________________________

II._ Phương tiện phẩm

方 便 品

第 二

Nhĩ thời, Tỳ-da-ly đại thành trung, hữu trưởng giả, danh Duy-ma-cật, dĩ tằng cúng dường vô lượng chư Phật, thâm thực thiện bổn, đắc vô sinh nhẫn, biện tài vô ngại, du hý thần thông, đãi chư tổng trì, hoạch vô sở úy, hàng ma lạo oán, nhập thâm pháp môn, thiện ư trí độ, thông đạt phương tiện, đại nguyện thành tựu, minh liễu chúng sinh tâm chi sở thú. Hựu năng phân biệt chư căn lợi độn. Cửu ư Phật đạo, tâm dĩ thuần thục, quyết định Đại thừa. Chư hữu sở tác, năng thiện tư lượng. Trụ Phật oai nghi, tâm đại như hải. Chư Phật tư ta, đệ tử Thích-phạm thế chủ sở kính.

Dục độ nhân cố, dĩ thiện phương tiện, cư Tỳ-da-ly. Tư tài vô lượng, nhiếp chư bần dân. Phụng giới thanh tịnh, nhiếp chư hủy cấm. Dĩ nhẫn điều hạnh, nhiếp chư nhuế nộ. Dĩ đại tinh tấn, nhiếp chư giải đãi. Nhất tâm thiền tịch, nhiếp chư loạn ý. Dĩ quyết định huệ, nhiếp chư vô trí.

Tuy vi bạch y, phụng trì sa-môn thanh tịnh luật hạnh. Tuy xử cư gia, bất trước Tam giới. Thị hữu thê tử, thường tu Phạm hạnh. Hiện hữu quyến thuộc thường nhạo viễn ly. Tuy phục bảo sức, nhi dĩ tướng hảo nghiêm thân. Tuy phục ẩm thực, nhi dĩ thiền duyệt vi vị. Nhược chí bát dịch hý xứ, triếp dĩ độ nhân. Thọ chư dị đạo, bất hủy chánh tín. Tuy minh thế điển, thường nhạo Phật pháp. Nhất thiết kiến kính, vi cúng dường trung tối. Chấp trì Chánh pháp, nhiếp chư trưởng ấu. Nhất thiết trị sinh hài ngẫu, tuy hoạch tục lợi, bất dĩ hỷ duyệt. Du chư tứ cù, nhiêu ích chúng sinh. Nhập trị chánh pháp, cứu hộ nhất thiết. Nhập giảng luận xứ, đạo dĩ Đại thừa. Nhập chư học đường, dụ khai đồng mông. Nhập chư dâm xá, thị dục chi quá. Nhập chư tửu tứ, năng lập kỳ chí.

[Thanh Trúc]

Kinh Duy Ma Cật.................................................. .................................................. ......................11
__________________________________________________ _____________________________________



Thân này như mây nổi, trong giây phút tiêu tan ; thân này như điện chớp sanh diệt rất mau lẹ, niệm niệm không dừng ; thân này không chủ, như là đất ; thân này không có ta, như là lửa ; thân này không trường thọ, như là gió ; thân này không có nhân, như là nước ; thân này không thật, bởi tứ đại giả hợp mà thành ; thân này vốn không, nếu lìa ngã và ngã sở ; thân này là vô tri, như cây cỏ, ngói, đá ; thân này không có làm ra (vô tác) (14), do gió nghiệp chuyển lay ; thân này là bất tịnh, chứa đầy những thứ dơ bẩn ; thân này là giả dối, dầu có tắm rửa ăn mặc tử tế rốt cuộc nó cũng tan rã ; thân này là tai họa, vì đủ các thứ bịnh hoạn khổ não ; thân này như giếng khô trên gò, vì nó bị sự già yếu ép ngặt ; thân này không chắc chắn, vì thế nào nó cũng phải chết ; thân này như rắn độc, như kẻ cướp giặc, như chốn không tụ (15) vì do ấm (16), giới (17), nhập (18) hợp thành.

Các Nhân giả ! Hãy nên nhàm chán cái thân này, chớ tham tiếc nó. Phải nên ưa muốn thân Phật. Vì sao ? - Vì thân Phật là Pháp thân (19), do vô lượng công đức trí tuệ sanh ; do giới, định, tuệ, giải thoát, giải thoát tri kiến (20) sanh ; do từ bi hỉ xả (21) sanh ; do Bố thí, Trì giới, Nhẫn nhục, Nhu hòa, Cần hành, Tinh tấn, Thiền định, Giải thoát tam muội (22), Đa văn, Trí tuệ các Pháp Ba la mật (23) sanh ; do Phương tiện sanh ; do Lục thông (24), Tam minh (25) sanh ; do 37 phẩm trợ đạo (26) sanh, do Chỉ quán (27) sanh ; do Thập lực, Tứ vô sở úy, Thập bát bất cộng (28) sanh ; do đoạn tất cả pháp bất thiện, tu các pháp thiện sanh ; do chơn thật sanh; do không buông lung sanh; vô lượng pháp thanh tịnh như thế sanh ra thân Như Lai.

Này các Nhân giả ! Muốn được thân Phật, đoạn tất cả bịnh chúng sanh thì phải phát tâm Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác (29).

Như vậy, Trưởng giả Duy Ma Cật vì những người đến thăm bịnh, mà nói Pháp làm cho vô số nghìn người đều phát tâm Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác.

[Thanh Trúc]

Kinh Duy Ma Cật.................................................. .................................................. ......................18
__________________________________________________ _____________________________________


MA HA CA CHIÊN DIÊN (26)

Phật bảo Ma Ha Ca Chiên Diên :
– Ông đến thăm bịnh ông Duy Ma Cật.

Ca Chiên Diên bạch Phật :
– Bạch Thế Tôn ! Con không kham lãnh đến thăm bịnh ông. Vì sao? Nhớ lại lúc trước, Phật nói lược qua yếu chỉ các Pháp cho các Tỳ Kheo nghe, sau khi đó, con diễn nói lại nghĩa ấy, là những nghĩa vô thường(27), khổ(28), không(29), vô ngã(30), và tịch diệt(31).

Lúc bấy giờ ông Duy Ma Cật đến nói với con rằng. Thưa Ngài Ca Chiên Diên ! Ngài chớ nên đem tâm hạnh sanh diệt mà nói Pháp thật tướng(32). Ngài Ca Chiên Diên ! Các Pháp rốt ráo không sanh, không diệt là nghĩa “vô thường” ; năm ấm rỗng không, không chỗ khởi là nghĩa “khổ” ; các Pháp rốt ráo không có, là nghĩa “không” ; ngã và vô ngã không hai, là nghĩa “vô ngã” ; Pháp trước không sanh, nay cũng không diệt, là nghĩa “tịch diệt”.

Khi ông Duy Ma Cật nói Pháp ấy xong, các Tỳ Kheo kia tâm được giải thoát. Vì thế, nên con không kham lãnh đến thăm bịnh ông.